Od wielu lat żyto jest w Polsce uważane za najgorszy zbożowy surowiec paszowy, powodujący szczególnie w dużych dawkach zaburzenia trawienia, zatrucia pokarmowe i spowolnienie wzrostu tuczonych świń.
Opinia ta wynika z przeprowadzonych wiele lat temu badań wskaźników użytkowości tucznej świń, w połączeniu z oznaczeniami wysokiej zawartości substancji antyżywieniowych: alkilorezorcynoli, inhibitorów enzymów proteolitycznych, pentozanów oraz alkaloidów będących pochodnymi sporyszu na zakażenie którym żyto jest wrażliwsze od innych zbóż. Ogromny postęp genetyczny w hodowli żyta spowodował w ostatnich latach znaczny spadek koncentracji tych szkodliwych składników w ziarnie, a tym samym należy się ponownie zastanowić nad możliwością wykorzystania tego stosunkowo taniego surowca w żywieniu trzody chlewnej.
Przeprowadzono badania wskaźników tucznych i rzeźnych oraz ekonomicznej efektywności żywienia świń mieszanką z dużym udziałem ziarna żyta w porównaniu do klasycznej paszy, której podstawowy surowiec stanowił jęczmień. 100 prosiąt w wieku 55 dni o wyjściowej średniej wadze 15,77 (± 1,98) kg podzielono na 2 grupy po 50 sztuk. Zastosowano tucz trójfazowy przez 110 dni wykonując ważenia kontrolne w dniu zmiany paszy. Obie grupy otrzymywały mieszanki izobiałkowe i izoenergetyczne, komponowane w oparciu o ziarna zbóż suplementowane poekstrakcyjną śrutą sojową i dobranymi do wieku premiksami dostarczonymi przez Blattin Polska. W grupie doświadczalnej część jęczmienia zastąpiono dostarczonym przez KWS Lochow żytem mieszańcowym odmiany Balistic (starter 10%, grower 25%, finiszer 50%). W przeciwieństwie do danych zawartych w normach żywienia, analiza chemiczna zastosowanych ziaren zbóż wykazała przewagę żyta nad jęczmieniem pod względem zarówno zawartości skrobi jak i białka ogólnego.
Po 110 dniach średnia waga żywa świń z grupy tuczonej żytem wyniosła 107,36 (± 11,63) kg (48 sztuk), zaś z grupy tuczonej jęczmieniem 98,9 (± 15,2) kg (47 sztuk). Wskaźniki użytkowości tucznej przedstawiono w tabeli 1. Statystycznie istotne różnice na korzyść grupy tuczonej żytem odnotowano w okresie tuczu końcowego, a także w podsumowaniu całości tuczu. W okresie tuczu starterem i growerem przewagę uzyskała grupa świń tuczona jęczmieniem, jednak różnice te nie były statystycznie istotne.
Tab. 1. Porównanie wskaźników użytkowości tucznej pomiędzy grupą doświadczalną i kontrolną
Przyrost dzienny (g) |
Grupa z żytem |
Grupa bez żyta |
Starter 23 dni |
704 (± 196) |
724 (± 169) |
Grower 37 dni |
655 (± 190) |
681 (± 231) |
Finiszer 50 dni |
1021 (± 265) A |
826 (± 318) B |
Całość tuczu 110 dni |
789 (± 98) A |
721 (± 129) B |
Zużycie na 1 kg przyrostu (kg) |
Grupa z żytem |
Grupa bez żyta |
Starter 23 dni |
2,75 |
2,68 |
Grower 37 dni |
3,37 |
2,47 |
Finiszer 50 dni |
2,43 |
2,60 |
Całość 110 dni |
2,75 |
2,63 |
Przed ubojem tuczniki poddano przyżyciowej analizie użytkowości rzeźnej z użyciem aparatu Piglog 105, wykonując pomiary grubości słoniny grzbietowej (P2 i P4) oraz wysokości oka polędwicy (P4M), zaś po uboju dodatkowo przeprowadzono pomiar mięsności aparatem Ultrafom. Wyniki zestawiono w tabeli 2. U świń z grupy tuczonej żytem odnotowano istotnie większą grubość słoniny w punkcie P4, ale też istotnie większą wysokość oka polędwicy w punkcie P4M oraz wyższą wydajność rzeźną. Nie odnotowano istotnych różnic w grubości słoniny w punkcie P2, jak również w zawartości mięsa w tuszy analizowanej zarówno przyżyciowo, jak i poubojowo.
Tab. 2. Porównanie wskaźników użytkowości rzeźnej pomiędzy grupą doświadczalną i kontrolną
Parametr |
Grupa z żytem |
Grupa bez żyta |
Grubość słoniny P2 (mm) |
10,2 (± 2,93) |
10,1 (± 1,98) |
Grubość słoniny P4 (mm) |
11,1 (± 3,81)a |
10,05 (± 3,21)b |
Wysokość oka polędwicy P4M (mm) |
46,8 (± 5,77)a |
45,8 (± 2,96)b |
Mięsność przyżyciowa (%) |
55,33 (± 3,91) |
55,51 (± 2,47) |
Wydajność rzeźna (%) |
75,78 (± 1,00)a |
74,81 (± 2,51)b |
Mięsność poubojowa (%) |
55,93 (± 3,27) |
56,06 (± 2,89) |
Jako wskaźnik ekonomicznej efektywności tuczu wyliczono uproszczoną nadwyżkę bezpośrednią osiągniętą przez gospodarstwo po sprzedaży tuczników. Porównanie jednostkowego kosztu 1 tony poszczególnych pasz oraz kosztów żywienia z uwzględnieniem zużycia paszy na przyrost przedstawiono w tabeli 3.
Tab. 3. Porównanie kosztów tuczu pomiędzy grupą doświadczalną i kontrolną
Koszty tuczu |
Grupa z żytem |
Grupa bez żyta |
Cena startera (zł) |
871,00 |
879,00 |
Cena growera (zł) |
777,00 |
797,00 |
Cena finiszera (zł) |
572,00 |
599,00 |
Koszt 1 kg przyrostu (zł) |
1,91 |
1,89 |
Koszt tuczu na 1 szt. (zł) |
171,10 |
153,11 |
Koszt tuczu całkowity (zł) |
8383,82 |
7425,75 |
Świnie sprzedano do zakładów mięsnych po cenie liczonej nie od wagi żywej, tylko od wagi tusz i klasyfikacji mięsności w skali EUROP. Dlatego średnia cena tuszy w każdej grupie była inna, nie tylko ze względu na różnice wagowe, ale też ze względu na zaliczenie do odpowiedniej klasy. Wynik ekonomiczny zestawiono w postaci wyliczenia uproszczonej nadwyżki bezpośredniej, obejmującej najważniejsze koszty bezpośrednie i wartość sprzedaży tuczników, w tabeli 4. Pomimo niższych cen mieszanek komponowanych w oparciu o żyto, całkowity koszt tuczu w tej grupie okazał się wyższy z powodu nieznacznie zwiększonego zużycia paszy na 1 kg przyrostu. Jednak wyższe spożycie paszy i zdecydowanie lepszy wskaźnik przyrostu spowodował osiągnięcie na tyle większej wartości sprzedaży, że nadwyżka bezpośrednia w tuczu opartym o żyto okazała się wyższa niż w tradycyjnym tuczu jęczmiennym.
Tab. 4. Porównanie nadwyżki bezpośredniej z tuczu pomiędzy grupą doświadczalną i kontrolną
Wskaźniki ekonomiczne |
Grupa z żytem |
Grupa bez żyta |
Wartość sprzedaży całkowita (zł) |
20181,56 |
17671,90 |
Koszt zakupu prosiąt (zł) |
10682,66 |
10317,34 |
Koszt tuczu całkowity (zł) |
8383,82 |
7425,75 |
Koszty razem (zł) |
19066,48 |
17743,09 |
Nadwyżka bezpośrednia (zł) |
2299,15 |
1784,91 |
Podsumowując należy stwierdzić, że współczesne odmiany żyta stanowią bardzo dobry surowiec paszowy, umożliwiający osiągnięcie porównywalnych z jęczmieniem wskaźników tucznych i rzeźnych w tuczu trzody chlewnej, przy znacznie lepszej ekonomicznej efektywności produkcji.
Źródło: FERMA ŚWIŃ i DROBIU 2010
Autor: dr Tomasz Schwarz, Wiktor Kuleta – Katedra Hodowli Trzody Chlewnej – Uniwersytet Rolniczy w Krakowie;
Bartosz Rudzki – KWS Lochow Polska – Kondratowice;
Artur Turek – Blattin Polska – Schodnia
Zostaw odpowiedź