Obniżyć koszty produkcji kukurydzy

Obniżyć koszty produkcji kukurydzy

Opłacalność uprawy kukurydzy zależy nie tylko od czynników zewnętrznych, ale także szeregu czynników wewnętrznych gospodarstwa. Podstawowym działaniem powinno być obniżanie kosztów produkcji. Działanie to należy rozumieć szeroko, nie tylko jako proste cięcie kosztów, ale także:

  • dostosowanie stosowanych zabiegów i środków do warunków produkcji i możliwości plonowania
  • zwiększenie precyzji stosowania poszczególnych zabiegów, a zwłaszcza dawkowania nawozów i herbicydów
  • dobór odmian dostosowanych do warunków lokalnych (rejonizacja)
  • odpowiednie zmianowanie i lokalizacja uprawy wewnątrz gospodarstwa
  • wybór technologii produkcji, poszczególnych jej elementów oraz poziomu intensywności.

Obniżanie kosztów produkcji jest z pozoru proste. Aby było skuteczne musi oparte być na gruntownej znajomości agrotechniki i ekonomiki. Podstawą jest poznanie struktury kosztów bezpośrednich i ich odpowiednia racjonalizacja. Dla przykładu: z punktu widzenia plonu zielonki skuteczne jest zwiększanie nawożenia azotem do 160-180 kg/ha. Biorąc jednak pod uwagę malejącą skuteczność nawozu i coraz mniejszy wzrost wartości plonu, racjonalne nawożenie azotowe to najczęściej 110-130kg N/ha. Inny przykład to dobór stosowanych herbicydów. Z jednej strony, można poszukać środków stosunkowo tanich, których cena mieści się w granicach 50-60 zł/ha, ale jednocześnie wiadomo, że trzeba zastosować drugi herbicyd. Często wtedy jeszcze trzeba stosować doraźną aplikację w fazie 7-8 liści. Tak więc z ekonomicznego punktu widzenia, lepszym może okazać się środek droższy (np. 200zł/ha), ale o szerszym działaniu i stosowany pojedynczo.

W ostatnich 10 latach nastąpiła znacząca modernizacja sprzętu maszynowego w gospodarstwach rolnych. Przyczyniła się do tego zmiana ekonomicznych warunków gospodarowania, dość łatwo dostępne dotacje np. z programu SAPARD oraz dopłaty bezpośrednie i wypłaty z tytułu programów rolno-środowiskowych, które w większych gospodarstwach mogą stanowić źródło finansowania nawet większych zakupów. Wymiana maszyn na większe i wydajniejsze spowodowała istotne zmiany w agrotechnice, zwiększenie wydajności prac, a jednocześnie zmniejszenie kosztów poszczególnych zabiegów.

W tabeli 1 przedstawiono strukturę nakładów na uprawę kukurydzy wg spodziewanych kosztów na rok 2009 (aktualne ceny nasion, nawozów; koszty zakupu maszyn i ciągników wg cen z lat 2006-2007). Można zauważyć, że w ujęciu podstawowym (bez kosztów konserwacji) największym źródłem kosztów jest nawożenie mineralne (35,3%) oraz eksploatacja maszyn i ciągników (włącznie z amortyzacją) = 27,8%. Zbiór sieczkarnią i transport sieczki (5,0%) jest wbrew pozorom względnie tani. Wszystko zależy jednak jakiego sprzętu użyjemy. Coraz większym kosztem staje się zakup nasion (13,1%). Razem z kosztami siewu stanowi to blisko 15% ogólnych kosztów. Jest to dużo, ale też i mało, jeśli spojrzeć jak ważną rolę odgrywają dobre nasiona w wyprodukowaniu wysokiego i dobrego jakościowo plonu. Tymczasem w praktyce oszczędności szuka się w byle jakim (ale tanim) siewie i zakupie tańszych nasion – których zdolność plonotwórcza jest o 5-15% niższa niż odmian z tzw. górnej półki. Zakup bardzo taniego ziarna siewnego, często z pokątnych źródeł, to najczęściej zakup pokolenia F2 z pokątnej reprodukcji, co wiąże się ze stratą plonu 25-40%.

Wielkość nakładów na konserwację dość mocno zmienia proporcje nakładów. Jeśli kisimy w silosie przejazdowym używając wydajnego sprzętu, koszty konserwacji (włącznie z zakupem folii do okrycia) stanowią średnio poniżej 5% ogólnych kosztów. Przy zakiszaniu w rękawie foliowym, koszty te stanowią ok. 12% ogólnych nakładów (tab. 1). Kiszenie jak widać stanowi niewielki odsetek kosztów porównywalny z takimi zabiegami agrotechnicznymi jak ochrona czy siew. Przy uprawie kukurydzy na kiszonkę z całych roślin struktura kosztów jest podobna jak w przypadku kiszenia ziarna.

Różne wyposażenie gospodarstw i różne koncepcje prowadzenia uprawy i doboru zabiegów i maszyn do ich realizacji powodują, że w poszczególnych zakładach rodzaje nakładów i koszty różnią się znacznie. W zależności od rodzaju gospodarstwa i jego wyposażenia koszty eksploatacji maszyn użytkowanych w produkcji kukurydzy kiszonkowej mogą różnić się nawet o 100%. Trzeba zwrócić uwagę, że znaczącą pozycję może stanowić wywóz obornika (15-25% nakładów prac maszynowych).
Analiza kosztów wykazuje, że nakłady zmniejszają się wraz ze wzrostem wielkości gospodarstwa. Podobnie wyglądała zależność między obszarem gospodarstwa a nakładami czasu pracy.

Zachętą do uprawy kukurydzy ziarnowej w bieżącym roku raczej nie będą ceny. W przypadku kukurydzy kiszonkowej ceny rynkowe grają mniejszą rolę, ale ważny jest koszt poniesiony na produkcję 1 kwintala zielonki. Kształtował się on na poziomie ok. 10 zł; od 8,5 zł przy produkcji zielonki do 10,2-10,8 zł dla kiszonki (nakłady na konserwację oraz ubytki masy w czasie kiszenia).

Tabela 1. Struktura nakładów na uprawę polową kukurydzy w roku 2009 z uwzględnieniem kosztu konserwacji (w liczbach względnych)

Zabieg agrotechniczny Bez kosztu konserwacji Z uwzględnieniem kosztu konserwacji
kiszenie w silosie własnym kiszenie w rękawie foliowym
Zakup nasion 13,1 12,3 11,5
Nawozy 35,3 34,1 32,3
Ochrona 8,0 5,6 5,3
Eksploatacja maszyn i ciągników

– w tym: zbiór i transport

27,8

 

5,0

29,1

 

4,6

25,4

 

4,4

Koszty pracy operatorów     3,1
       
Razem (bez konserwacji) 100,0 95,8 91,2
Konserwacja:      
  – kiszenie w silosie   4,2
  – kiszenie w rękawie   8,8
RAZEM 100,0 100,0 100,0
W tym:

– koszty bezpośrednie %

 

54,9

 

52,0

 

43,0

– koszty zmienne % 33,7 39,0 41,8
– koszty pośrednie % 9,9 9,1 9,1
RAZEM 3575 PLN 3788 PLN 4003 PLN
Koszt produkcji 1 dt zielonki/ kiszonki  

8,51 PLN

 

10,24 PLN

 

10,82 PLN

prof. dr hab. Tadeusz Michalski, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu