Kiszone ziarno kukurydzy oraz CCM – najtańsze pasze gospodarskie w żywieniu trzody chlewnej

Wśród towarowych roślin rolniczych kukurydza ziarnowa jest jedną z nielicznych upraw, które mogą zapewnić bardzo wysokie plony oraz efektywność ekonomiczną uprawy. W II połowie lat 90-tych w Polsce kukurydza była wśród zbożowych najbardziej opłacalną uprawą, skutkiem czego zainteresowanie produkcją ziarna kukurydzy zwiększało się 8-krotnie.

W ostatnich latach konkurencyjność kukurydzy w porównaniu do innych zbóż zmniejszyła się, ale pod względem wydajności z hektara nie ma sobie równych. Średnie jej plony są zwykle o ok. dwadzieścia kwintali wyższe niż pszenicy czy jęczmienia, stąd przy ograniczonym zasobie ziemi daje ona znacznie większe możliwości produkcji paszy, a tym samym szanse rozwoju produkcji zwierzęcej.

Kukurydza jest rośliną o wszechstronnym paszowym wykorzystaniu. Uprawiana w technologii ziarnowej może być użytkowana jak typowe zboże, ale może też być doskonałym źródłem pasz objętościowych dla przeżuwaczy. Omłócone i wysuszone ziarno jest paszą o największej koncentracji energii paszowej (tab. 1), stąd jest ono niezbędne w żywieniu drobiu oraz do produkcji pasz treściwych. Wykorzystane może być też we wszystkich systemach żywienia jako pasza uzupełniająca.

Tabela 1. Wartość energetyczna ziarna kukurydzy na tle innych zbóż

Wykorzystanie ziarna kukurydzy

Koszty suszenia w Polsce stanowią średnio ok. 30 proc. ogólnych kosztów produkcji ziarna kukurydzy. Przy niekorzystnych układach (wysoka wilgotność, niski plon, wysoka cena za 1 t/% w suszarni) przekroczyć mogą one nawet 50% nakładów. Jeśli ziarno ma zostać wykorzystane we własnym gospodarstwie, nakłady na suszenie niepotrzebnie obciążają koszty paszy. Znacznie taniej jest ziarno zakisić i spożytkować w systemie mokrego żywienia. Najczęściej przeprowadza się to poprzez rozdrobnienie ziarna i zakiszenie w silosie komorowym lub przejazdowym. Jest to najtańszy rodzaj konserwacji, a w trakcie spasania wymaga nieco więcej pracy handlowych lepszych urządzeń – najlepiej do żywienia na mokro. Coraz częściej stosuje się też konserwację całego ziarna poprzez składowanie w silosie gazoszczelnym (tzw. samokonserwacja lub inertacja). Rolę silosu gazoszczelnego mogą tu z powodzeniem pełnić rękawy foliowe lub tez szczelnie zamknięte worki foliowe.

Przechowywana w postaci wilgotnej ziarno kukurydzy zachowuje wszystkie swoje wartości odżywcze (wartość energetyczna, białkowa, witaminy, związki mineralne, karoten), a często jej wartość jest nawet wyższa niż w stanie suchym. Większa kwasowość paszy ma dobroczynny wpływ na przewód pokarmowy zwierząt. Stosowanie wilgotnych pasz znacząco ogranicza też zapylenie, polepszając dobrostan zwierząt i warunki pracy w chlewni. Najważniejsze są jednak zyski ekonomiczne. Wg obliczeń francuskich przechowywanie kukurydzy w postaci wilgotnej pozwala zmniejszyć koszt wytworzenia 1 tony paszy dla trzody chlewnej o ok. 10 Euro, co w ostatecznym rachunku zmniejsza koszty żywienia trzody o 6%. Można z dużym prawdopodobieństwem przyjąć, że w warunkach polskich oszczędności mogą być nawet dwukrotnie większe, ponieważ koszty suszenia są u nas większe.

CCM – wartościowa pasza dla świń

Wykonując omłot kukurydzy kombajnem, zamiast czystego ziarna, lepiej zbierać ziarno razem z częścią rdzeni, uzyskując mieszaninę, w której zawartość włókna wynosi około 6%. Taka pasza po rozdrobnieniu i zakiszeniu nosi nazwę CCM (corn-cob-mix) i jest dużo bardziej przydatna do żywienia trzody chlewnej niż czyste ziarno. Podobną do CCM paszę uzyskać można z kolb właściwych, po oczyszczeniu ich z liści, rozdrobnieniu i zakiszeniu (CCM-II). Wartość ich jest nieco niższa, ale w przeliczeniu na porównywalną wilgotność odpowiada ziarnu jęczmienia, zaś wydajnością z hektara o 60-80% przewyższa to zboże. W porównaniu do CCM jest bardziej zmienna na skutek szerszego zakresu wilgotności i różnej dokładności oczyszczenia z liści okrywowych. Kolby kukurydzy zbierane razem z liśćmi okrywowymi (CCM-III) stanowią natomiast doskonałą paszę treściwą dla wysokoprodukcyjnych krów mlecznych lub opasów. Ten sposób zbioru jest bardzo szybki i efektywny, a dobrze rozdrobniona sieczka kisi się doskonale w każdym silosie. Sieczka z kolb jest także dobrą paszą dla trzody chlewnej, ale traktowana powinna być raczej jako dodatek, a nie podstawa żywienia. Wartością paszową przypomina owies (w przeliczeniu na taką samą wilgotność), ale wydajności kolb z hektara jest najczęściej 2 razy wyższa niż ziarna owsa.

Tabela 2. Parametry kiszonek dla świń uzyskanych z ziarna i kolb kukurydzy

*- poziom plonów uzyskanych w doświadczeniach PDO w roku 2009
** – 3500 MJ na opas 1 sztuki

Jak przekonują dane z tabeli 2, kukurydzę pod względem wydajności jednostek energetycznych z hektara przewyższyć mogą tylko buraki pastewne (typu poli-past), ale z wielu względów zainteresowanie rolników ich uprawą jest coraz mniejsze. Przy dobrym plonowaniu jeden hektar kukurydzy pozwala wyżywić ponad 40 tuczników. Wprawdzie niewiele gorsze wyniki w tabeli uzyskano dla pszenicy ozimej czy pszenżyta ozimego, ale jak wiadomo praktykom uzyskanie plonów tych zbóż na poziomie 100 kwintali jest znacznie trudniejsze niż w kukurydzy (zwłaszcza na średnich czy lżejszych glebach).

W praktyce zarówno mieszanka ziarna i rdzeni zebrana kombajnem i zakiszona po rozdrobnieniu, jak też śruta uzyskana z zbieranych w całości kolb kukurydzy (bez liści okrywowych – koszulek) i poddanych procesowi kiszenia, nazywane są CCM i cenione jako szczególnie wartościowa pasza dla tuczników i macior. Zbierając CCM uzyskuje się plony o 10-20% wyższe niż przy zbiorze samego ziarna. Ponadto zmniejsza się ryzyko związane ze złym dojrzewaniem kolb. Przy wilgotności ziarna powyżej 40% nie można młócić, natomiast zbiór całych kolb przebiega bez większych strat. Zbiór jest więc mniej uzależniony od warunków pogodowych panujących w okresie jesieni i jest o 7 do 10 dni wcześniejszy od zbioru na ziarno. Dzięki temu uprawa kukurydzy na CCM jest szczególnie wskazana na terenach północnych.

W żywieniu tuczników CCM może całkowicie zastąpić ziarno zboża w dawce pokarmowej, jednak za optymalny uważa się 50-60% jego udział. Brakujące białko, składniki mineralne i witaminy należy uzupełnić koncentratem białkowym i premiksem.

Źródło: FERMA ŚWIŃ i DROBIU 2010
Autor: prof. dr hab. Tadeusz Michalski – Katedra Uprawy Roli i Roślin – Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu