Rekordowa wprost liczba jaj znoszonych przez mieszańce utrzymywane w stadach towarowych wiąże się z wieloma zagrożeniami w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu, stanowiąc niebezpieczeństwo dla zwierzęcia. Zagrożenia, jeśli nawet są nie do uniknięcia, mogą być w pewnym stopniu złagodzone poprzez właściwe żywienie niosek.
Do uzyskania maksymalnej nieśności, odpowiadającej potencjałowi genetycznemu ptaka konieczne jest zapewnienie optymalnej zawartości aminokwasów, bowiem zarówno nadmiar jak niedobór jest niekorzystny. Przy zapewnieniu właściwego zbilansowania aminokwasów można uznać, że zawartość białka w mieszance w pierwszym okresie nieśności na poziomie 17 % jest wystarczająca. Bardzo niebezpieczne jest żywienie niosek paszą o nadmiernie wysokim, przekraczającym 2800 kcal/kg poziomie energii metabolicznej. Skutkuje to zwiększeniem masy ciała oraz doprowadza do zatuczenia się ptaków i w konsekwencji ma ujemny wpływ na nieśność. Wydaje się, że poziom energii w paszach dietetycznych wynoszący 2740 kcalkg jest optymalny. Drób otrzymuje energię ze strawnych wielocukrów, do których należy między innymi skrobia, z dwucukrów oraz z tłuszczów i białek. Kury trawią skrobię dzięki temu, że pasza w wolu ulega hydrolizie pod wpływem amylazy śliny i jest następnie rozcierana w mielcu. Przy czym jednak przy nadmiarze tego składnika procesy trawienia przebiegają nieprawidłowo. Źródłem energii w mieszankach paszowych są także tłuszcze roślinne, takie jak na przykład: słonecznikowy, lniany, rzepakowy czy też sojowy. Dostarczają one wielonienasyconych kwasów tłuszczowych z rodziny omega 3 i stanowią nie tylko cenny dodatek z punktu widzenia zdrowia zwierzęcia, lecz także powodują wzbogacenie jaj w te wartościowe składniki.
Zwiększenie dodatku selenu w postaci dostępnej jako np. selenity do mieszanki dietetycznej jest o tyle istotne, że przeciwdziała on wystąpieniu skazy wysiękowej, powodującej tworzenie się obrzęków, jednocześnie pierwiastek ten wchodząc w skład peroksydazy glutationowej, która jest przeciwutleniaczem wewnątrz komórek ochrania je przed toksycznym działaniem nadtlenków. Zapotrzebowanie na ten pierwiastek zależy jednak od ilości witaminy E. Jest on tak jak witamina E przeciwutleniaczem zapobiegającym lub opóźniającym starzenie się tkanek Stwierdzono także jego znaczący wpływ na prawidłowe funkcjonowanie układu rozrodczego, ma również właściwości antykarcinogenne. Przy wbogacaniu paszy w selen należy zachować pewną ostrożność, zwiększenie jego zawartości powyżej 4 mgkg powoduje zatrucia. Zastosowanie w paszach dietetycznych witaminy E w zwiększonej ilości jest o tyle istotne, że w przeciwieństwie do innych witamin rozpuszczalnych w tłuszczach wydalana jest w odchodach ptaków z organizmu w ilości od 60 do 70 procent dziennej dawki, wobec czego gromadzi się w organizmie na krótko. W paszach dietetycznych podniesiono także zawartość wapnia i fosforu. Te dwa makroelementy, stanowią niezbędne składniki paszy, wpływając w znacznym stopniu na produkcję jaj, przy już niewielkich niedoborach następuje pocienienie skorup, natomiast znaczące braki tych składników powodują obniżenie nieśności. Są one budulcem skorupy. Fosfor, podobnie do wapnia odgrywa dużą rolę w budowie kości, bierze także udział we wszystkich przemianach metabolicznych.
Zgodnie z deklaracją producentów pasza dietetyczna np. Nioska Diet ma inny skład niż standardowe mieszanki dla niosek, wyróżnia ją:
- niższy o około od 3 do 5 % poziom energii metabolicznej, której źródłem są oleje roślinne
- ma obniżony o około 10-15 % skrobi
- znajduje się w niej betaina
- ma zwiększony poziom witaminy E
- zawiera selen
- ma także wyższy od 7 do 10 % wapnia i wyższy poziom fosforu.
W żywieniu indyków rzeźnych oferowane są także mieszanki paszowe dietetyczne np. Indyk Diet, zapobiegające różnego typu schorzeniom oraz zawierające składniki gwarantujące szybkie tempo wzrostu i dobre wykorzystanie paszy. Zapobiegają biegunkom, dzięki znajdującym się w nich dodatkom powodującym ustabilizowanie się flory bakteryjnej w przewodzie pokarmowym, przeciwdziałają również wystąpieniu schorzeniom nóg, do których należy peroza doprowadzająca do ześlizgnięcia się ścięgna Achillesa z kłykci kości piszczelowej. Ptaki nie mogą się poruszać, siedzą cały czas opierając mostek o ściółkę, przez co tworzą się na nim odleżyny. Schorzenie to powodują niedobory w paszy cynku, kwasu foliowego, choliny, biotyny, niacyny, argininy przy jednoczesnym nadmiarze wapnia i fosforu. Innym schorzeniem kończyn jest krzywica spowodowana zaburzeniami w gospodarce wapniowo- fosforowej. Coraz częściej pojawia się w stadach syndrom nagłej śmierci, którego jedną z przyczyn jest niezbilansowanie w karmie elektrolitów. Indyki są bardziej, niż inne ptaki, wrażliwe na niedobory witamin. Szczególną rolę odgrywają kwas pantotenowy, ryboflawina i biotyna. Niedobór biotyny w żywieniu indyków rzeźnych powoduje stany zapalne skóry w okolicy dzioba i nóg, braki w upierzeniu, perozę i negatywnie wpływa na wzrost. Specyfika żywienia indyków rzeźnych musi także uwzględniać wymagania konsumentów, którzy preferują mięso o wysokiej jakości pod względem zawartości składników odżywczych i jak najlepszym smaku.
Skrót artykułu
„Pasze dietetyczne w żywieniu drobiu”
prof. dr hab. Ewa Świerczewska;
Zakład Hodowli Drobiu SGGW;
redakcja – Anna Rogowska