Wzrost wydajności krów i jakości pozyskiwanego mleka wymusza na hodowcach konieczność produkowania w gospodarstwie kiszonek charakteryzujących się wysoką i stabilną wartością pokarmową . W celu sprostania stawianym wymaganiom należy zwrócić szczególną uwagę na: dobór właściwych gatunków roślin pastewnych, stosowanie odpowiednich technologii pielęgnacji i zbioru roślin pastewnych, przestrzeganie zasad konserwacji i przechowywania pasz objętościowych oraz racjonalne wykorzystanie w żywieniu zwierząt.
Dodatki wspomagające zakiszanie są integralną częścią procesu produkcji pasz objętościowych i mają na celu uzyskanie najlepszych jakościowo kiszonek, o wysokiej wartości pokarmowej przy jednoczesnym zachowaniu zasad higieny. Najczęściej stosowanymi dodatkami do produkcji kiszonek są preparaty chemiczne o charakterze inhibitorów oraz dodatki mikrobiologiczne, stymulujące proces kiszenia.
Zadaniem dodatków chemicznych jest hamowanie aktywności mikroflory epifitycznej przez zakwaszenie środowiska. Dodatki te oddziaływują jednoczesnie na przebieg fermentacji powodując niską zawartość kwasu mlekowego i octowego oraz brak masłowego.
Najczęsciej stosowanymi inhibitorami fermentacji są niskocząsteczkowe kwasy organiczne oraz ich sole. Wśród dodatków chemicznych wymienia się kwasy: mrówkowy, propionowy, octowy, sorbowy, benzoesowy i ich sole, kwasy mineralne (kwas fosforowy) i ich sole.
- Dodatki chemiczne, szczególnie rozpowszechnione w krajach północnej Europy powoli tracą na znaczeniu ze względu na obawy dotyczące:
- konieczności pracy człowieka w środowisku silnie kwaśnym,
- powodowanie korozji maszyn,
- gromadzenie znacznych ilości kwasu oraz rozlewanie go na polu,
- degradacji środowiska,
- sugestii, że dodatek preparatów chemicznych, zawierających kwasy organiczne, może powodować intensywniejszy wzrost grzybów lub wzmożone wytwarzanie mykotoksyn, jako reakcję pleśni na stres środowiskowy,
- wysokie koszty stosowania.
Do stymulatorów fermentacji w procesie kiszenia zalicza się kultury bakterii kwasu mlekowego oraz enzymy.
- Ogólne cechy jakie powinny posiadać szczepy baterii kwasu mlekowego stosowane w produkcji inokulantów:
- szybki wzrost i zdolność do konkurencji z innymi mikroorganizmami występującymi na roślinach pastewnych,
- prowadzenie homofermentacji – szybka produkcja kwasu mlekowego,
- tolerancja na niskie pH (nawet poniżej 4),
- zdolność do wzrostu w materiale o niskim aw. (biologiczna aktywność wody),
- stabilizacja tlenowa kiszonki,
- hamowanie wzrostu drożdży i pleśni.
Działanie dodatków mikrobiologicznych w zakiszanym materiale polega na przyspieszeniu procesu fermentacji, co skraca czas produkcji kiszonek. Wyselekcjonowane szczepy bakterii zapewniają bardzo szybkie osiągnięcie w zakiszanym materiale odpowiedniej ilości kwasu mlekowego, przez co hamują rozwój niepożądanej mikroflory, która może zakłócać prawidłowy proces kiszenia. Dodatki mikrobiologiczne obniżają straty suchej masy o około 5%. Takie kiszonki posiadają niższy poziom włókna surowego i podwyższoną strawność. Niestety wszyskie dodatki mikrobiologiczne nie mają wpływu na liczebność pleśni, dlatego tak ważne jest zachowanie higieny w procesie zakiszania. Zwiększona koncentracja kwasu mlekowego w kiszonkach z dodakiem inokulantów stanowi czynnik zwiekszający podatność na rozkład tlenowy. Dlatego, też do konserwantów zawierających szczepy bakterii homofermentujących dodaje się heterohermentujący szczep Lactobacillus buchneri, działający hamująco na drożdze i pleśnie w kiszonce.
- Korzyści wynikające ze stosowania preparatów mikrobiologicznych i mikrobiologiczno-enzymatycznych:
- zmniejszenie strat fermentacyjnych,
- dominacja bakterii homofermentacyjnych,
- przyspieszenie procesu kiszenia,
- zwiększenie tlenowej trwałości kiszonek,
- obniżenie strat składników pokarmowych,
- zapewniają udanie się kiszonek bez względu na zawartość cukru w zakiszanej masie.
Stosowanie dodatków zakiszających jest celowe tylko wówczas, gdy spełnione są podstawowe warunki fermentacji. Dodatki do zakiszania nie zastępują procesu fermentacji lecz go wspomagają, są natomiast niezastąpione w opóźnianiu wtórnej fermentacji.
mgr inż. Waldemar Budziński, POLMASS S.A