Żywienie bydła mięsnego

Najbardziej popularną rasą bydła mięsnego w Polsce jest limousine. Jednak mimo rosnącego zainteresowania hodowców tą i innymi rasami mięsnymi, oraz jednorazowymi krzyżówkami krów ras mlecznych z buhajami ras mięsnych, nadal pozyskiwane mięso wołowe pochodzi głównie ze stad bydła mlecznego.

Poprawa w tym zakresie będzie zależeć od opłacalności hodowli i opasu bydła mięsnego. O efektach opasu bydła w 65-70 % decyduje prawidłowe żywienie, zaspokajające potrzeby zwierząt w zależności od typu i rasy, płci, wieku i wielkości oczekiwanych przyrostów. W miarę wzrostu młodych zwierząt zwiększa się ich masa ciała, u najmłodszych następuje jednoczesny wzrost poszczególnych jego części, następnie intensywnie rośnie szkielet, ale już w trzecim miesiącu życia przyrost całkowitej masy ciała zwiększa się szybciej niż kości. Przy urodzeniu udział masy mięśni w stosunku do kości u cieląt jest 2 razy większy, a dorosłych 4 razy większy. Przyrost mięśni w procentach przyrostu masy ciała jest korzystny do osiągnięcia wieku dojrzałego, ale przy nadmiernej podaży energii do białka może nastąpić intensywniejsze odkładanie się tłuszczu. Udział kości, mięśni i tłuszczu decyduje o wartości konsumpcyjnej tuszy bydlęcej. Z wiekiem zmniejsza się zawartość wody, a zwiększa tłuszczu, zawartość białka jest względnie stała i wynosi 17-19%.

Żywienie krów mamek

Krowa mamka powinna w każdym roku urodzić cielę, czyli być skuteczne zacielona do 85 dnia po wycieleniu. Podstawą żywienia krów mamek jest pastwisko, a zimą: kiszonki, siana, produkty uboczne przemysłu rolno-spożywczego, słoma. Krowy żywione zimą oszczędniej, korzystają z własnych rezerw i okresowo mogą stracić do 20% masy ciała, co po wyjściu na pastwisko odbudowują. Wymagania krów mamek poza okresem karmienia i wysokiej ciąży, czyli przez 5-7 miesięcy w roku są stosunkowo niskie, niewiele wyższe od potrzeb bytowych. Potrzeby bytowe zależą od masy ciała i warunków utrzymania (ruch, temperatura). W cyklu produkcyjnym ważnym jest okres kojarzenia, a dokładniej skuteczne zapłodnienie, które zależy od kondycji krowy w tym czasie i od zmian masy ciała między wycieleniem a pokryciem. Gdy okres kojarzeń rozpoczyna się przed wypędzeniem zwierząt na pastwisko, krowy powinny być w kondycji 2,5; przy kojarzeniach w okresie pastwiskowym dopuszcza się kondycję 2,0-1,5 w skali 1-5, ponieważ młoda ruń pastwiskowa sprzyja zapłodnieniu, natomiast w okresie zimowym 2,5-3. Umiarkowany niedobór energii po zapłodnieniu nie wpływa ujemnie na wzrost cieląt i kolejny cykl reprodukcyjny krowy. W czasie odsadzenia zaleca się utrzymanie kondycji 3-1.5 punktów, 1,5 przy możliwości szybkiego wyrównania strat. Ważne, aby cielące się krowy były umięśnione, ale nie zatuczone. Ostatnie 3 miesiące ciąży: dawka taka jak na początku ciąży plus równowartość zapotrzebowania na około 4 kg mleka. Szczególnej uwagi wymagają krowy pierwiastki. Cielęta w pierwszej godzinie po urodzeniu powinny mieć możliwość pobrania około 2,5 litra siary z korzyścią dla ich zdrowia i efektów odchowu. Masa ciała odsadzanych cieląt wynosi 180-230 kg.

Żywienie młodego bydła opasowego

  • Warunki uzyskania wysokich przyrostów:
  • zdrowe, wyrośnięte odsadki, lub dobrze odchowane cielęta – 5-10 tygodniowy okres pojenia mlekiem/preparatem mleko-zastępczym + pasze stałe stymulujące rozwój żwacza,
  • zasobne w energię, smaczne pasze objętościowe i treściwe,
  • dawki pokarmowe pasz objętościowych, zbilansowane treściwymi pod względem energii i białka oraz podstawowych składników mineralnych i witamin, spełniające wymagania przeżuwacza,
  • optimum miejsca przy żłobie i miejsc legowiskowych,
  • żywienie dawką kompletną pasz stałych (TMR) lub przemienne zadawane pasz objętościowych z treściwymi.

Przykłady opasu buhajów rasy Fleckvieh od masy 200-700 kg z wykorzystaniem różnych pasz objętościowych (LfL inf. 14 Auflage/2009 LfL, 2009)

Wskaźniki intensywnego opasu z wykorzystaniem tańszych pasz: opas do masy ciała 680-730kg, od cielęcia – mniej niż 450 dni opasu, dzienne przyrosty 1300 g i większe, dobra jakość i dobra cena przy sprzedaży.

Kiszonka z traw i koniczyny – 35% s.m.; 9,7MJ EM w 1 kg suchej masy i 25% włókna surowego, uboższa w energię, ale bogatsza w białko od kiszonki z kukurydzy. Rośliny po przewiędnięciu krótko pocięte i prawidłowo zakiszone. Podsuszenie do około 35% s.m sprzyja kiszeniu i spożyciu. Technika pobierania i zadawania kiszonki zapobiegająca pogarszaniu jej jakości. Kiszonka z traw i roślin motylkowatych, jakościowo dobra i chętnie zjadana.

1. Kiszonka z traw i koniczyny + pasze uzupełniające.

Opas średnio intensywny 1-59 tygodni, od masy ciała 200 do 645 kg., średni przyrost dzienny 1100g, 10,3 MJ EM/kg dawki pokarmowej i 22,5% włókna surowego. Ilość pasz w dawce pokarmowej w zależności od wieku i masy ciała (kg): kiszonka z traw i roślin motylkowatych 9-20; siano 0,3; śruta poekstrakcyjna rzepakowa 0,5; śruta zbożowa 1-2; mieszanka witaminowo-mineralna 0.080.

W sumie jednostkowe zużycie w całym kresie opasu (dt.): kiszonka z traw i koniczyny 75; siano 1,2; śruta poekstrakcyjna rzepakowa 2,1; śruta zbożowa 6,5; mieszanka witaminowo-mineralna 0,3. W mieszance mineralnej 12% Ca, 2% P, 8% Na i dodatkowo średnio 50 g kredy pastewnej i 10 g soli na opasa dziennie.

Kiszonka z kukurydzy – podstawowa pasza objętościowa w opasie bydła 35% s.m. i więcej; 11,0 MJ EM/ kg suchej masy i 17% włókna surowego. Sucha masa przy zbiorze w: kolbach minimum 55% w pozostałych częściach 25-28%, minimum 40% kolb w masie roślin, kiszonka pobierana frezem. Przy zadawaniu tradycyjnym pasz, 2 razy dziennie, przemiennie z paszami treściwymi celem unikania zakwaszenia żwacza. W tym samym celu połowę śrut zbożowych powinna stanowić śruta kukurydziana, charakteryzująca się ograniczonym rozkładem skrobi w żwaczu na korzyść jej trawienia w jelicie cienkim. Potrzebne uzupełnienie Ca w postaci dodatku kredy pastewnej. Dłuższe cięcie kukurydzy przed zakiszeniem nieco poprawia strukturalność dawki, ale zmniejsza spożycie.

1. Kiszonka z kukurydzy + pasze uzupełniające w tym głównie śruta poekstrakcyjna rzepakowa. Opas intensywny 1-51 tygodni, od masy ciała 200 do 708 kg, średni przyrost dzienny 1400g, 11,4 MJ EM/kg dawki pokarmowej i 13,4% włókna surowego.

Podstawą – jakościowo dobra, chętnie zjadana kiszonka z kukurydzy. Ilość pasz w dawce pokarmowej w zależności od wieku i masy ciała (kg): kiszonka z kukurydzy 7-19; siano 0,3; śruta poekstrakcyjna rzepakowa 1,3-1,8; śruta zbożowa 1,1-1,8; mieszanka mineralna 0,080.

W sumie jednostkowe zużycie w całym kresie opasu (dt.): kiszonka z kukurydzy 54; siano 1,1; śruta poekstrakcyjna rzepakowa 5,7; śruta zbożowa 5,0; mieszanka witaminowo-mineralna 0,3. W mieszance mineralnej 22% Ca, 0% P, 8% Na i dodatkowo średnio 50 g kredy pastewnej i 10 g soli na opasa dziennie.

2. Kiszonka z kukurydzy + kiszone młóto browarniane (25% s.m., 11,2 MJEM/kg s.m. i 19,3 % włókna surowego). Młóto browarniane, świeże, kiszone – pasza smaczna, wzbogacająca dawki pokarmowe w białko i fosfor. Pasza nietrwała, świeże powinno być dowożone 2 razy/tydzień lub skarmiane jako kiszone (kiszenie 6 tygodni). Koncentracja energii w suchej masie jest zbliżona do koncentracji w kiszonce z kukurydzy, jakość warunkuje spożycie, ilość dzienna nie większa niż 1,5 kg/100kg masy ciała. Przemienne podawanie pasz treściwych z kiszonką z kukurydzy, mały dodatek objętościowych strukturalnych (0,3-0,5kg) stabilizuje przemiany w żwaczu, za duży obniża spożycie suchej masy pasz.

Opas intensywny 1-51 tygodni, od masy ciała 200 do 700 kg, przyrost dzienny 1400g, wartość 11,4 MJEM/kg dawki pokarmowej i 14,1% włókna surowego.

Podstawą – jakościowo dobra, chętnie zjadana kiszonka z kukurydzy. Ilość pasz w dawce pokarmowej w zależności od wieku i masy ciała (kg): kiszonka z kukurydzy 7-14; siano 0,3; młóto 2-6; śruta poekstrakcyjna sojowa 0,8-1,1; śruta zbożowa 1,2-2,6; mieszanka mineralna 0,080.

W sumie jednostkowe zużycie w całym kresie opasu (dt.): kiszonka z kukurydzy 43; młóto 14,7; siano 1,1; śruta poekstrakcyjna sojowa 3,5; śruta zbożowa 6,4; mieszanka witaminowo-mineralna 0,3. W mieszance mineralnej 22% Ca, 2% P, 8% Na i dodatkowo średnio 50 g kredy pastewnej i 10 g soli na opasa dziennie.

3. Kiszonka z kukurydzy + wywar zbożowy. Wywar zbożowy – świeży jest łatwo strawny, powinien być zadawany jako gorący (60 st. C), po ½ godziny może być dosypana porcja pasz treściwych do wypicia w ciągu godziny od zadania. Większa jego ilość wymaga zwiększonej podaży pasz strukturalnych (słoma, siano). Nie należy mieszać wywaru z kiszonką z kukurydzy, zimny jest gorzej pobierany.

Opas intensywny 1-51 tygodni, od masy ciała 200 do 717 kg, przyrost dzienny 1450g, wartość 11,6 MJEM/kg dawki pokarmowej i 12,8% włókna surowego. Ilość w dawce pokarmowej w zależności od wieku i masy ciała (kg): kiszonka z kukurydzy 7-15; wywar zbożowy10-20; siano/słoma 0,4; śruta poekstrakcyjna sojowa 0,8-1,8; śruta zbożowa 1-1,8.

W sumie jednostkowe zużycie w całym kresie opasu (dt.): kiszonka z kukurydzy 44; wywar zbożowy śr.15/l/dzień; siano/słoma 1,5; śruta poekstrakcyjna sojowa 5,0; śruta zbożowa 4,7; mieszanka mineralna 0,3. W mieszance mineralnej 22% Ca, 2% P, 8% Na i dodatkowo średnio 50 g kredy pastewnej i 10 g soli na opasa dziennie.

Z innych pasz objętościowych w żywieniu opasów wykorzystuje się kiszonki z całych roślin zbożowych z roślinami motylkowatymi, wysłodki buraczane kiszone, liście buraczane kiszone, buraki pastewne, ziemniaki in. Do pasz objętościowych należy doliczyć bilansujące pasze treściwe -energetyczne; śruty zbożowe, kiszone ziarno kukurydzy i białkowe – śruty poekstrakcyjne, młóto browarniane i in.

Tab.1 Wymagania w stosunku do dawek pokarmowych, ułożonych na bazie bogatej w ziarno kiszonki z kukurydzy

Wyszczególnienie

Masa ciała buhajów, kg

200-350

350-550

550-700

Koncentracja suchej masy,  %

45 – 48

40 – 45

42 – 47

ME EM /kg s.m.

11,4 – 11,6

11,2 – 11,4

11,3 – 11,5

Białko ogólne, g/kg s.m.

140 – 150

135 – 145

125 – 135

Włókno surowe, g /kg s.m.

130 – 140

140 – 150

130 – 140

Ca, g /kg s.m.

7,5

6,5

5,5

P g /kg s.m.

4

3,5

3,0

Udział pasz treściwych w dawce, %

16 – 18

13 – 15

15 – 16

Pasze treściwe w s.m. dawki pokarmowej, %

30 – 35

25 – 30

30 – 35

Nakłady energetyczne zależą od składu i tempa przyrostów, z wiekiem są większe ze względu na większe odkładanie się tłuszczu. Korzystne jest żywienie w grupach – TMR, zwłaszcza przy opasie intensywnym (13-15% włókna w s.m.). Gdy pasze objętościowe podaje się do woli, należy określać ich spożycie i stosować wynikający z wyliczenia dodatek pasz treściwych, stosując je przemiennie z objętościowymi. Trzeba też liczyć koszty.

prof. dr hab. Helena Kruczyńska – Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej – Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu