Wspólna Polityka Rolna, historycznie pierwsza spośród wspólnych polityk społeczno-ekonomicznych Wspólnot Europejskich, na przestrzeni wielu dziesięcioleci podlegała ciągłym zmianom. Przeobrażające się uwarunkowania zarówno wewnętrzne, jak i zewnętrzne Unii Europejskiej wymagały kolejnych dostosowań acquis-communitaire* w tym obszarze.
Najistotniejsze z nich obejmują reformę MacSharry’ego z 1992 r., uzgodnioną w 1999 r. Agendę 2000 oraz przeprowadzoną w 2003 r. (tuż przed akcesją Polski do UE) – reformę z Luksemburga, która obok postanowień dotyczących kształtu WPR do 2013 roku, zobowiązała również Wspólnotę do przeprowadzenia oceny funkcjonowania tej polityki (ang. Health-Check) w latach 2007-2008.
Od chwili uzyskania członkostwa w UE, Polska współdecyduje o zmianach WPR, czego wyrazem jest udział we wszystkich modyfikacjach tej polityki (reformy poszczególnych rynków rolnych: cukru w 2006 r., owoców i warzyw oraz wina w 2007 r., Health-Check 2007-2008). Obecnie wiadome jest, że dalsze zmiany są nieuniknione. A zmiany te będą miały znaczący wpływ na kształt polityki rolnej UE po 2013 roku. Fakt ten unaocznił też zakończony jesienią 2008 r. przegląd WPR (Health-Check), wskazując na potrzebę dalszych dostosowań tej polityki do nowych długoterminowych wyzwań.
W lipcu 2010 r., na konferencji w Brukseli dotyczącej „WPR po 2013 r.”, unijny komisarz ds. rolnictwa Dacian Ciolos zapowiedział, że w listopadzie 2010 r. przedstawi projekt reformy Wspólnej Polityki Rolnej, który będzie oficjalnym stanowiskiem Komisji Europejskiej. Wówczas ruszą prawdziwe negocjacje między państwami członkowskim. W drugiej połowie 2011 r., jak planuje KE, negocjacje powinny wejść w fazę decydującą. Spotkanie konferencyjne podsumowało debatę publiczną na tematy oczekiwań, co do kształtu przyszłej polityki rolnej w UE.
W ramach debaty, zainteresowane osoby i organizacje mogły (do dnia 11 czerwca br. za pośrednictwem strony internetowej Komisji Europejskiej) przekazywać opinie w zakresie potrzeb i oczekiwań wobec rolnictwa i WPR, a także uwagi dotyczące przyszłego kształtu tej polityki. Uczestnicy konsultacji odpowiadali na pytania: dlaczego Europie potrzebna jest WPR? Dlaczego potrzebna jest reforma WPR? Czego obywatele oczekują od rolnictwa? Jakich narzędzi potrzeba do kształtowania WPR w przyszłości? Ostatecznie KE otrzymała 5,5 tys. odpowiedzi. Lista propozycji uzyskanych w trakcie debaty będzie wykorzystana podczas pracy nad kształtem przyszłej polityki rolnej UE.
-
W trakcie konferencji (lipiec 2010) komisarz Dacian Ciolos sformułował 7 wyzwań dla nowej WPR:
- 1. Unia Europejska powinna wnieść swój wkład w bezpieczeństwo żywnościowe na świecie, a jednocześnie nie hamować rozwoju rolnictwa w krajach rozwijających się.
- 2. Europa powinna oferować produkty wysokiej jakości i promować je na arenie międzynarodowej. Dzięki innowacjom, zwiększać produktywność w rolnictwie. Wychodzić naprzeciw oczekiwaniom konsumentów wszystkich rynków.
- 3. Rolnictwo powinno udoskonalić stosowane praktyki produkcyjne oraz zmniejszyć emisję dwutlenku węgla.
- 4. Wzmocnienie wspólnego systemu zapobiegania zagrożeniom i zarządzania kryzysowego.
- 5. Wspieranie rolnictwa na całym obszarze UE. Rolnictwo musi być bardziej konkurencyjne dzięki swojej specyfice regionalnej, które może uczynić ją swoim atutem.
- 6. Powodzenie WPR będzie zależne od umiejętności efektownego wspierania wszystkich gospodarstw rolnych.
- 7. Dążenie do prostoty WPR. Dzięki różnorodności rolnictwa będzie można zmodernizować cały sektor.
Zdaniem wielu dyplomatów i ekspertów negocjacje państw członkowskich dotyczące polityki rolnej po 2013 r. mogą być bardzo burzliwe. Problem dotyczy milionów robotników, rolników i ich rodzin oraz tysięcy przedsiębiorstw sektora rolno-spożywczego. Chodzi o zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego dla mieszkańców Czech, Polski, Niemiec, Włoch i innych państw członkowskich. Najwięcej sporów może wywołać rozstrzygnięcie naliczania dopłat bezpośrednich. Podczas wizyty w Polsce (w maju 2010 r.) Dacian Ciolos zapowiedział, że – podstawą wyliczenia dopłat po 2013 r. nie będą dane historyczne (z lat ubiegłych), a pieniądze powinny być rozdzielane sprawiedliwie pomiędzy różne kategorie rolników, różne regiony i państwa członkowskie. Obecnie, wysokość dopłat jest wyliczana na podstawie wysokości plonów zbóż oraz wielkości hodowli zwierząt z lat dziewięćdziesiątych. Tak więc rolnicy z Niemiec otrzymują dopłaty w wysokości 350 euro na hektar, Francuzi – 300 euro, zaś Polacy – 200 euro. Ciolos opowiada się więc za stworzeniem jednolitych kryteriów naliczania dopłat.
Eksperci twierdzą, że dużym problemem oprócz sprawy dopłat, będzie też negocjowanie zasad prowadzenia przez Komisję Europejską interwencji na rynku. Otwarta jest choćby kwestia dopłat eksportowych czy utrzymania systemu kwotowania produkcji mleka. Mniej emocji wzbudza natomiast zapowiadana dyskusja nad drugim filarem WPR, czyli finansowaniem rozwoju obszarów wiejskich. Niektóre państwa proponują nawet zwiększenie nakładów na rozwój infrastruktury na wsi (drogi, wodociągi, kanalizacja, informatyzacja i wdrażanie nowych technologii) kosztem obcięcia pieniędzy na dopłaty bezpośrednie. Bez wątpienia już w listopadzie 2010 r. rozpocznie się jeden z najważniejszych okresów członkowstwa Polski w Unii Europejskiej.
Stanowisko Rządu Polskiego
Znaczącym etapem prac nad polską propozycją w sprawie wspólnych zasad i założeń dla przyszłej polityki rolnej w UE jest Stanowisko Rządu RP w sprawie przyszłości WPR po 2013 r. Koncept tego stanowiska był przedmiotem uzgodnień międzyresortowych, a następnie przyjęty przez Komitet Europejski Rady Ministrów w dniu 26 maja 2009 roku, a także zatwierdzony przez Radę Ministrów w dniu 12 czerwca 2009 r.
Punktem wyjścia do intensywnych prac nad opracowaniem Stanowiska był dokument pt. Polska wizja WPR po 2013 r. – założenia i wstępne propozycje. Dokument ten został przyjęty przez Komitet Europejski Rady Ministrów w dniu 21 listopada 2008 r., następnie, w celu uszczegółowienia stanowiska Polski w tym zakresie, był przedmiotem konsultacji społecznych, m.in. z instytucjami naukowymi zajmującymi się problematyką rolnictwa i obszarów wiejskich oraz organizacjami rolniczymi. Prace te kontynuowano w pierwszym półroczu 2009 r. w formule grup roboczych, w trzech obszarach WPR: płatności bezpośrednie, rozwój obszarów wiejskich oraz instrumenty interwencji na rynkach rolnych. Poza tym zorganizowano szereg konferencji i seminariów podczas, których omawiano kwestie przyszłości polityki rolnej. Uwagi zebrane w trakcie konsultacji społecznych i międzyresortowych zostały wykorzystane w przyjętym przez Radę Ministrów w czerwcu 2009 r. Stanowisku.
Stanowisko przewiduje, że Polska, uczestnicząc w sposób aktywny w dalszym procesie kształtowania WPR na poziomie wspólnotowym i krajowym, będzie dokonywała jego stosownych modyfikacji i aktualizacji, w miarę postępu prac na forum instytucji Unii Europejskiej.
*Acquis communautaire – dorobek prawny Wspólnot Europejskich i Unii Europejskiej, obejmujący wszystkie traktaty założycielskie i akcesyjne oraz umowy międzynarodowe je zmieniające (tzw. prawo pierwotne), przepisy wydawane na ich podstawie przez organy Wspólnot (prawo wtórne), umowy międzynarodowe zawarte przez Wspólnoty i Unię Europejską, orzecznictwo ETS i Sądu Pierwszej Instancji, a także deklaracje i rezolucje oraz zasady ogólne prawa wspólnotowego. Obowiązkiem każdego państwa wstępującego do Unii Europejskiej jest wprowadzenie acquis communautaire do własnego systemu prawnego.
Oprac. Aleksandra Szymańska Rolniczy Magazyn Elektroniczny