Istotą obliczeń ekonomicznych jest określenie przychodów i kosztów produkcji mleka oraz odniesienie ich do 100 kg mleka wytworzonego w gospodarstwie.
- Przychody to:
- przychody związane ze sprzedażą produktów sprzężonych z produkcją mleka
- dopłaty bezpośrednie
- Koszty to:
- koszty rzeczywiste poniesione na chów bydła mlecznego (mają charakter kosztów bezpośrednich)
- koszty alternatywne (koszty zaangażowania własnych czynników produkcji: ziemi, pracy i kapitału)
- koszty kwoty mlecznej.
- Otrzymane wyniki przedstawia się na dwóch płaszczyznach:
- a) w aspekcie chowu bydła mlecznego (bierze się przychody ze sprzedaży mleka, przychody ze sprzedaży wybrakowanych krów, przychody ze sprzedaży cieląt, przychody ze sprzedaży żywca wołowego oraz przychody z dopłat bezpośrednich, a następnie odejmuje się koszty poniesione na chów bydła mlecznego tj. koszty bezpośrednie i koszty alternatywne. Różnica między przychodami z chowu bydła mlecznego a kosztami rzeczywistymi (bezpośrednimi) informuje o dochodzie z chowu bydła mlecznego. Różnica między przychodami a kosztami bezpośrednimi oraz alternatywnymi przedstawia zysk z zarządzania bydłem mlecznym w gospodarstwie.
- b) w aspekcie całkowitej produkcji mleka.
Aby obliczyć koszty 100 kg mleka produkowanego w gospodarstwie odejmuje się od kosztów rzeczywistych (bezpośrednich) poniesionych na chów bydła mlecznego przychody generowane z produktów sprzężonych z produkcją mleka.
Na podstawie danych Dairy Raport International Farm Comparsion Network-2006 – koszty chowu bydła mlecznego (rzeczywiste plus alternatywne) w analizowanych 12 krajach Europy zachodniej wahały się od 108 do 393 zł za 100 kg mleka standardowego. Najniższe koszty występowały w typowym gospodarstwie mlecznym z Wielkiej Brytanii, utrzymującym 206 krów mlecznych, natomiast najwyższe w gospodarstwie ze Szwajcarii utrzymującym 20 krów mlecznych. Koszty chowu bydła mlecznego. przekraczające 200 zł w przeliczeniu na 100 kg mleka występowały w typowych gospodarstwach mlecznych w Szwajcarii, Austrii, Norwegii i Finlandii. W strukturze kosztów dominowały koszty bezpośrednie (rzeczywiste) produkcji mleka, które przeciętnie w analizowanych gospodarstwach wynosiły 111,4 zł/100 kg mleka. Udział kosztów alternatywnych związanych z zaangażowaniem własnych czynników produkcji w analizowanych gospodarstwach. wahał się od 1.2 do 50.5% w strukturze kosztów całkowitych.
Największe koszty alternatywne zaangażowania własnych czynników produkcji, przekraczające 100 zł na 100 kg produkowanego mleka, występowały w najmniejszych (pod względem liczby utrzymywanych krów mlecznych) typowych gospodarstwach w: Szwajcarii (175,8 zł), Austrii (166,9 zł), Norwegii (149 zł), Finlandii (115,3 zł). Sytuacja ta wynikała z faktu najdroższych czynników produkcji w wymienionych krajach oraz mało efektywnym wykorzystaniu własnych zasobów ziemi, pracy i kapitału.
Przychody generowane z chowu bydła mlecznego i dopłat bezpośrednich znajdowały się w przedziale od 118,60 do 304 zł w odniesieniu do 100 kg produkowanego mleka. Najniższe przychody występowały w gospodarstwach z Wielkiej Brytanii, natomiast najwyższe miały miejsce w gospodarstwach z Norwegii i Szwajcarii. W strukturze przychodów generowanych z chowu bydła mlecznego dominowały przychody ze sprzedaży mleka. Ich udział wahał się od 42% w gospodarstwie z Austrii do 87% w Hiszpanii. Znaczący udział w przychodach stanowiły dopłaty bezpośrednie, których udział w strukturze przychodów wahał się od 7,9% w gospodarstwie w Irlandii do 48% w gospodarstwie w Austrii.
Wysokie zróżnicowanie w rozwoju gospodarstw wynika z zróżnicowanego poziomu rozwoju gospodarczego danego kraju oraz od warunków naturalnej produkcji.
- Typowe gospodarstwa krajów Europy zachodniej również różnią się:
- skalą (w Holandii od 1985 roku do 2000 liczba gospodarstw mlecznych zmniejszyła się o 22 935 (z 57 995 do 35 060), natomiast produkcja mleka z gospodarstwa zwiększyła się o około 103 000, we Francji w tym samym czasie liczba gospodarstw mlecznych zmniejszyła się o 222 716, natomiast produkcja mleka wzrosła o 113 800, w Niemczech liczba gospodarstw mlecznych zmniejszyła się o 231 885, natomiast produkcja mleka z gospodarstwa zwiększała się o 98 700 kilogramów)
- technologia produkcji (W krajach Europy zachodniej dominują gospodarstwa rodzinne, utrzymujące od 20 do 206 krów mlecznych. Pod względem wielkości produkcji mleka z gospodarstwa (liczby utrzymywanych krów mlecznych) dominowała Wielka Brytania i Dania).
Artykuł zestawiono na podstawie publikacji „Efektywność ekonomiczna produkcji mleka w gospodarstwach rolniczych Europy zachodniej (cz. 1 i cz. 2), Przegląd Mleczarski nr 4 i nr 5, rok 2008 autorstwa dr inż. A. Parzonko.
dr inż. Dorota Cais-Sokolińska, dr inż. R. Danków, prof. dr hab. J. Pikul, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu