W interesie każdego hodowcy jest pokierować wzrostem i rozwojem cieląt tak, by wydobyć produkcyjność odziedziczoną w wyniku selekcji. Aby osiągnąć cel należy stosować zmiany żywienia w zalecanych terminach, dobierając właściwe witaminy i profilaktykę ochronną w okresach fizjologicznie uzasadnionych.
Liczne badania udowodniły, że krowy, które pierwszy raz cieliły się w wieku 24 miesięcy uzyskują najwyższą wydajność, a jednocześnie cechują się najniższą liczbą ciężkich porodów.
- Z hodowlanego punktu widzenia odchów cieląt podzielić można na 5 etapów żywieniowych:
- I. rozwój jelita cienkiego i mięśniówki żwacza – pierwsze 3 miesiące życia
- II. rozwój tkanki gruczołu mlekowego i układu rozrodczego – od 3 do 9 miesiąca życia
- III. osiąganie wyrostowości i wagi – od 9 do 15 miesiąca życia
- IV. zacielenie i ciąża – od 15 do 21 miesiąca życia
- V. żywienie jak w zasuszeniu do porodu – od 21 do 24 miesiąca
Najważniejsze dla odchowu cielęcia jest postępowanie w V etapie – czyli w okresie żywienia jak w zasuszeniu do porodu. Należy również zadbać o minimalizację ujemnego bilansu energetycznego i kondycję na poziomie 3. Jest to czas intensywnego rozwoju płodu (przyrost 50% jego masy), dlatego odpowiednie pod względem jakościowym i ilościowym żywienie w tym okresie gwarantuje prawidłowy poród i skład skarmianej po porodzie siary. Dla zapewnienia syntezy odpowiednich przeciwciał siary, charakterystycznych dla danego środowiska, konieczne jest także odpowiednio wczesne umieszczenie krowy w porodówce.
#REKLAMA_SRODTEKSTOWA#
I etap – rozwój jelita cienkiego i mięśniówki żwacza
Pierwszym bezcennym pokarmem jakie dostaje cielę najpóźniej do trzech godzin po wycieleniu jest siara, która wypełnia przewód, oczyszcza go ze smółki i dostarcza przeciwciała będące jedyną ochroną przed patogenami. Jest to szczególnie ważne ze względu na to, że cielęta rodzą się bez wrodzonej odporności – dopiero w wieku 4 tygodni kształtuje się własny układ odpornościowy. Aby pokryć zapotrzebowanie na immunoglobuliny cielak powinien wypić około 4 litrów dobrej siary w pierwszej dobie życia, co wiąże się ze zmniejszającą wartością pokarmową wraz z kolejnymi godzinami, a także z pogarszającym się wchłanianiem przeciwciał z upływem czasu (po pewnym czasie ulegają trawieniu).
Zagrożenia związane z pierwszym etapem odchowu sprowadzają się przede wszystkim do biegunek i zapalenia płuc (szacuje się, że ok. 50% upadków cieląt spowodowanych jest biegunką i zapaleniem płuc).
Bezpośrednią przyczyną biegunki są bakterie (E. Coli), wirusy i pierwotniaki, ale także stres, warunki środowiskowe (temp., wilgotność, zagęszczenie) i błędy żywieniowe: nieprawidłowe odpajanie siarą (zła pozycja przy pojeniu oraz szybkie picie – pokarm dostaje się do nierozwiniętego żwacza), zbyt duże dawki jednorazowe pasz płynnych, skarmianie nadkwaśniałego i zimnego mleka, niska jakość preparatów mlekozastępczych.
Biegunki prowadzą do odwodnienia cieląt, a węglowodany, aminokwasy i in. składniki pokarmowe przechodzą przez przewód pokarmowy i zostają wydalone zamiast wykorzystania ich przez organizm. Jednocześnie tkanki wytwarzają znaczne ilości kwasów, które w wyniku upośledzenia pracy nerek w czasie biegunek, nie mogą być usunięte z organizmu, powodując uszkodzenie jelita cienkiego i innych organów. W konsekwencji prowadzi do tego, że u około 30% wyleczonych z biegunki cieląt, choroba ta pozostawia po sobie ślad w postaci niższej wydajności.
Kolejnym schorzeniem zagrażającym cielętom jest zapalenie płuc, na które cielęta najbardziej narażone są od 2 tygodnia do 3 miesiąca życia, szczególnie w okresie zaprzestania podawania pasz płynnych. Najczęstszą przyczyną jest złej jakości siara, za późne jej podanie lub za mała ilość, co skutkuje nie wykształceniem odporności siarowej. Pośredni wpływ mają również nieodpowiednie warunki środowiskowe (duża wilgotność, nadmierna zawartość amoniaku, brud w kojcach, duże zagęszczenie, zamienna temperatura), tzw. dobrostan.
Wyjątkowa wrażliwość cieląt w pierwszym okresie życia związana jest ze specyfiką funkcjonowania przewodu pokarmowego. Trawienie pasz płynnych odbywa się w trawieńcu, a przede wszystkim w jelicie cienkim. Przez pierwsze dwa tygodnie życia pod wpływem siary i zawartym w niej hormonom, immunoglobulinom, aktywnym peptydom i innym składnikom, ten odcinek przewodu pokarmowego ulega najbardziej dynamicznemu rozwojowi, tj.: wzrasta masa i długość jelit, wzrasta wysokość kosmków i głębokość krypt jelitowych, wzrasta sekrecja enzymów trawiennych, następuje rozwój funkcji motorycznych jelit.
Stopniowe wprowadzanie pasz stałych już od drugiego tygodnia wpływa na zmianę funkcjonowania jelita cienkiego poprzez skrócenie kosmków jelitowych, wzrost głębokości krypt, zmianę motoryki jelit oraz inicjowanie sekrecji kolejnych enzymów trawiennych. Obecność pasz stałych w żwaczu wpływa także korzystnie na przyspieszenie zasiedlania mikroflory w żwaczu, jego rozwój i podjęcie trawienia pasz objętościowych. To za sprawą pasz stałych dochodzi do rozwoju pojemności żwacza, jego mięśniówki oraz brodawek żwaczowych, a procesy fermentacji skrobi do lotnych kwasów propionowych i masłowych są stymulatorami wzrostu kosmków żwaczowych i błony śluzowej przedżołądków.
Opisane postępowanie ma za zadanie przygotowanie przewodu pokarmowego do wykorzystania pasz objętościowych oraz zaprzestania podawania pasz płynnych (w 6 – 7 tygodniu, gdyż zanika fałd tworzący rynienkę). W rezultacie następuje zmiana cielaka w przeżuwacza, cielę podwaja swoją masę urodzeniową z ok. 45 kg do 90 kg. Opisany pierwszy etap żywienia to najtrudniejszy okres w odchowie cieląt. Etapy: II, III i IV trwające po 180 dni nie przysparzają większych problemów, a uzyskane masy ciała na koniec każdego etapu żywienia mogą stanowić doskonałą kontrolę poprawności ich odżywiania, co obrazuje tabela nr 1.
Tab. 1 Masy ciała cieląt w poszczególnych etapach żywienia
|
Etapy żywienia |
Masa ciała |
Wiek |
|
I (3 miesiące) |
45 – 90 kg +/- 10 kg |
3 miesięcy |
|
II (6 miesięcy) |
90 – 180 kg +/-20 kg |
9 miesięcy |
|
III (6 miesięcy) |
200 – 400 kg +/-30 kg |
15 miesięcy |
|
IV (6 miesięcy) |
400 – 480 kg +/- 20 kg |
21 miesięcy |
|
V (3 miesiące) |
480 – 580 kg +/- 10 kg |
24 miesiące |
Zmiany żywienia zgodnie z przedstawionymi terminami gwarantują dobry stan zdrowia, niską śmiertelność, niski koszt odchowu, wczesny wiek pierwszego wycielenia, wyższą wydajność w trakcie laktacji, a w rezultacie większą opłacalność hodowli i produkcji mleka.
Gospodarstwa, które mają stada o liczebności 30 – 60 szt. powinny w przyszłości stać się matecznikiem dla stad wielkotowarowych (tab. 2).
- Tab. 2 Bilans ekonomiczny odchowu cieląt
- Szacunkowy przychód z odchowu cieląt dla stada o liczebności 30 szt. – STATYSTYKA:
- Raz w roku cielę – więc mamy 30 szt. cieląt
- 50% z nich to cieliczki – 15 szt. cieliczek
- 30% przeznaczamy na remont stada, czyli – 9 szt. cieliczek
- Pozostaje 6 szt., na sprzedaż
- Stosując racjonalne żywienie i profilaktykę w hodowli krów i odchowie cieląt na remont przeznaczamy tylko 10%, więc uzyskujemy kolejne 6 szt. na sprzedaż
- Sprzedając jałówkę wysokocielną będącą pod oceną uzyskamy ok. 5000 zł, jest to dodatkowy comiesięczny dochód z gospodarstwa hodowlanego.
img 2010-03-26 15:52:36 mgr inż. Daria Krystyna Sapińska