Wykorzystanie krzyżowania towarowego w produkcji wołowiny. Krzyżowanie towarowe jako metoda zwiększenia ilości i poprawy jakości wołowiny

Krzyżowanie jest powszechnie stosowaną w pracy hodowlanej metodą umożliwiającą wykorzystanie efektów dziedziczenia pośredniego cech rodzicielskich oraz heterozji (wybujałości mieszańców). Pozwala ono na szybką poprawę cech ilościowych i jakościowych potomstwa krzyżowanych ze sobą osobników.

W zakresie mięsnego użytkowania bydła krzyżowanie towarowe polega na zacielaniu krów ras mlecznych buhajami mięsnymi w celu uzyskania mieszańców przeznaczonych do opasu, a następnie uboju. Jest to bardzo efektywna i szybka metoda zwiększenia ilości i poprawy jakości produkowanej wołowiny, szczególnie w krajach posiadających liczne pogłowie krów mlecznych i małe pogłowie bydła mięsnego. Takim krajem jest Polska, w której prawie cała ilość produkowanej wołowiny pochodzi od potomstwa krów mlecznych, obecnie w ponad 90% rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej. Ta jednostronnie mleczna rasa charakteryzuje się dużym tempem wzrostu, ale słabym umięśnieniem. Zacielenie części najmniej wydajnych krów nasieniem wyrostowych buhajów ras mięsnych: charolaise, limousine, blonde d’aquitaine, belgijskiej biało-błękitnej oraz piemontese, a w przypadku jałówek – herefordami pozwala, w zależności od rasy i cech osobniczych buhaja oraz intensywności żywienia, na uzyskanie przez mieszańce wyższych o kilka do kilkunastu procent przyrostów i końcowej masy ciała, lepszego wykorzystania pasz oraz umięśnienia i mniejszego otłuszczenia tusz (z wyjątkiem mieszańców po buhajach rasy hereford) w porównaniu z opasami rasy holsztyńskiej.

W oparciu o wyniki wielu przeprowadzonych badań w zakresie krzyżowania towarowego można spodziewać się następujących jego efektów przedstawionych w tabeli 1.

Przedstawiony w niej wpływ buhajów wybranych ras mięsnych na cechy użytkowości mięsnej mieszańców wskazuje, że trudno jest jednoznacznie wskazać rasę mięsną buhajów charakteryzujących się samymi zaletami. Dokładna analiza wszystkich cech wskazuje, iż najbliższymi takiemu ideałowi są rasy limousine, charolaise, belgijska biało-błękitna, simental, blonde d’aquitaine.

Należy je polecać hodowcom prowadzącym opas intensywny do wysokiej masy ciała (600-700 kg), ale z tym zastrzeżeniem, że nie należy zacielać nimi jałówek. W gospodarstwach o mniej intensywnym żywieniu opasów oraz do zacielania jałówek najbardziej przydatne są buhaje rasy hereford.

Krzyżowanie towarowe jest szczególnie wskazane w oborach o niskiej wydajności mlecznej krów i zwykle długim okresem ich użytkowania. W tych stadach do krzyżowania towarowego można przeznaczyć do 30% krów. W oborach o wyższej wydajności ze względu na krótszy okres użytkowania krów zakres krzyżowania jest mniejszy – do 20% krów.

Na rysunku 1 przedstawiono schemat krzyżowania towarowego w stadzie bydła mlecznego. Jego realizacja spowoduje zwiększenie ilości produkowanej wołowiny co najmniej o kilkanaście procent, poprawę jej jakości i uzyskanie wyższej ceny za opasy. W przypadku, gdy w gospodarstwie nie jest prowadzony opas, łatwiej i drożej sprzedawane są cielęta – mieszańce.

prof. dr hab. Henryk Grodzki, dr inż. Tomasz Przysucha – Zakład Hodowli Bydła – SGGW Warszawa