Szkodniki niszczące pędy maliny

Obecnie w Polsce uprawia się różne odmiany maliny, zarówno owocujące na pędach dwuletnich na przełomie czerwca i lipca, jak i na jednorocznych pod koniec lata, w sierpniu i we wrześniu. Uprawa nowszych odmian owocujących na pędach jednorocznych znajduje coraz więcej zwolenników, gdyż wydaje się łatwiejsza, a owocowanie mniej zawodne.

Ochrona takich plantacji jest nieco inna, gdyż pewne gatunki szkodników nie występują na nich, a zwalczanie pozostałych musi uwzględniać inne terminy kwitnienia i owocowania. Na obydwu typach plantacji poważne uszkodzenia powoduje pryszczarek namalinek łodygowy (Resseliella theobaldi), a w niektórych rejonach wzrasta także znaczenie przeziernika malinowca (Pennisetia hylaeiformis).

Pryszczarek namalinek łodygowy

Szkodnik ten to maleńka, delikatna, brunatno – pomarańczowa muchówka wielkości 0,15-0,2 mm, żyjąca zaledwie 2-3 .dni. W tym czasie składa jaja {zielonkawo-białe, później mlecznobiałe, wydłużone, ok. 0,3 mm długości) w zranieniach lub spękaniach pędów maliny. Larwy są beznogie, wydłużone, wyrośnięte, mają ok. 2,5 mm, najpierw przezroczyste, później stają się pomarańczowe. Żerują pod skórką pędów. Zwykle w jednym żerowisku może być od kilku do kilkunastu, a nawet kilkudziesięciu larw. W miejscu uszkodzenia kora ciemnieje i zapada się; a pęd jest osłabiony. Często miejsca, w których żeruje pryszczarek, są porażane przez grzyby patogeniczne: Botrytis cinerea,który powoduje szarą pleśń, oraz Didimella applanata, główną przyczynę zamierania pędów maliny. Jednoczesne występowanie pryszczarka namalinka łodygowego i chorób grzybowych prowadzi do masowego zasychania pędów pod koniec lata, zimą oraz wiosną przed owocowaniem na odmianach maliny owocującej na pędach dwuletnich. Pryszczarek namalinek łodygowy zimuje w stadium larwy w kokonach w glebie. Wiosną larwy przepoczwarczają się i wylatują muchówki. Lot muchówek trwa praktycznie od przełomu kwietnia i maja do początku października. Wcześniej można go było sygnalizować na podstawie obserwacji dynamiki składania jaj w sztucznie wykonywanych zranieniach na pędach. Łatwiejszym i prostszym sposobem jest śledzenie przebiegu lotu muchówek poprzez odławianie samców w pułapki z feromonem samicy. Przebieg dynamiki lotu określany na podstawie odłowu samców w pułapki wskazuje, że w sezonie występują trzy lub cztery pokolenia pryszczarka. Lot osobników z kolejnych pokoleń jest coraz bardziej rozciągnięty w czasie, a początek wylotu drugiej generacji zbiega się z końcem lotu pierwszego pokolenia. W następnych pokoleniach sytuacja powtarza się.

Ochronę przed tym szkodnikiem zaleca się prowadzić tylko na tych plantacjach, na których występuje. Zgodnie z obowiązującym programem ochrony przed kwitnieniem można użyć Nurelle D 550 EC (prewencja 3 dni) oraz preparatów z grupy pyretroidów z zachowaniem zmienionych, zwykle wydłużonych okresów prewencji ki i karencji: Fastac 100 EC, Decis 2,5 EC, Bulldock 025 EC, Karate Zeon 050 CS, Cyperkil Super 25 EC, Patriot 2,5 EC lub Sumi Alpha 050 EC. Trzeba dodać, że większość wymienionych środków zaliczono do bardzo toksycznych lub toksycznych dla pszczół, czyli mogą być stosowane głównie przed kwitnieniem. Jeśli zabieg jest konieczny podczas kwitnienia, można go wykonać tylko wieczorem, po zakończonym locie pszczół, używając preparatu o najkrótszej prewencji (1-6 godz.), aby rano były one bezpieczne. Trzeba też pamiętać, że pyretroidy nie są selektywne dla roztoczy drapieżnych z rodziny Phytoseiidae, a więc sprzyjają rozwojowi przędziorka chmielowca, a ten jest ważnym szkodnikiem maliny. Następny termin zwalczania pryszczarka namalinka łodygowego to okres po zakończonym zbiorze owoców na odmianach owocujących na pędach drugorocznych. Niestety, zgodnie z obowiązującą rejestracją może być wówczas użyty tylko jeden preparat z grupy pyretroidów, które wykazują działanie kontaktowe i powierzchniowe, a więc są w stanie zniszczyć tylko muchówki oraz larwy, które nie są ukryte w zagłębieniach kory. Z drugiej strony ich stosowanie nie jest korzystne z punktu widzenia rozwoju populacji przędziorków. Wiosną zwykle zwalcza się jednocześnie pryszczarka namalinka łodygowego, kistnika malinowca i kwieciaka malinowca.

Zwalczanie na odmianach owocujących na pędach jednorocznych może być przeprowadzone tylko i wyłącznie w okresie lotu pierwszego i drugiego pokolenia szkodnika, w maju, czerwcu i w pierwszej połowie lipca, przed kwitnieniem oraz najpóźniej na początku kwitnienia. Zestaw zalecanych wiosną insektycydów jest taki sam jak na malinie owocującej na pędach dwuletnich.

Przeziernik malinowiec

Szkodnik ten nie występuje tak powszechnie i licznie jak pryszczarek namalinek łodygowy. Spotyka się go głównie na plantacjach starszych, zaniedbanych i nadmiernie zagęszczonych. Powoduje on osłabienie oraz wyłamywanie się pędów, w konsekwencji redukcję plonu. Owad dorosły to motyl, którego skrzydła mają rozpiętość 22-26 mm. Na odwłoku widocznych jest siedem żółtych, poprzecznych pasów. Motyle na plantacji można spotkać głównie w drugiej połowie czerwca i w lipcu, ale pojedyncze mogą pozostawać do września. W okresie lotu samice szkodnika składają jaja, umieszczając je pojedynczo na dolnej części pędów maliny. Wylęgłe po kilku dniach gąsienice wgryzają się do rdzenia pędów. Drążą w nim korytarze tuż nad ziemią oraz w szyjce korzeniowej. Rozpoznanie obecności przeziernika malinowa ułatwiają galasowate narośla powstające w miejscach żerowania gąsienic, które najłatwiej zauważyć pod koniec lata i zimą. Należy ich szukać w dolnej części pędu oraz na szyjce korzeniowej. Na przekroju widoczne są ślady żerowania gąsienic, rdzeń pędu jest wyjedzony, a ponadto można w nim zauważyć odchody szkodnika, a nawet samą gąsienicę przeziernika. Jej 30-milimetrowe ciało jest białe, natomiast głowa ciemnobrązowa. Wnętrze pędu jest miejscem zimowania gąsienicy, która wiosną nadal żeruje, a wyrośnięta przepoczwarcza się tam. Przeziernik rozwija jedno pokolenie w roku.

Zwalczanie nie jest ono konieczne na wszystkich plantacjach. Wykonuje się je tylko tam, gdzie przeziernik malinowiec stanowi zagrożenie. Termin ustala się na podstawie obserwacji lotu motyli. Na zachodzie Europy dostępne są. feromony do umieszczania w pułapkach do odłowu samców, co zdecydowanie ułatwia wyznaczenie optymalnego terminu zwalczania. Niestety, w Polsce na razie nie są one dostępne. Zwalczanie na odmianach owocujących na pędach drugorocznych można wykonać dopiero po zakończonym zbiorze owoców. Z obecnie dostępnych środków poleca się Nurelle D 550 EC bądź Cygerkil Super 25 EC. Przeziernik jest zwalczany, przynajmniej częściowo, jednocześnie z pryszczarkiem namaliniakiem łodygowym. Na odmianach maliny owocujących na pędach jednorocznych ochrona jest możliwa w okresie lotu motyli w drugiej połowie czerwca i do połowy lipca. Zestaw środków dozwolonych, jest niewielki, praktycznie można zastosować tylko Cyperkil Super 25 EC. Ze względu na sposób działania preparatu ma on szanse zniszczyć motyle i gąsienice, ale te ostatnie tylko bezpośrednio po wylęgu, przed wgryzieniem się ich do pędu. Preparat działa kontaktowo i powierzchniowo, dlatego też nie można zniszczyć gąsienic po wniknięciu ich do pędów. Na plantacjach, na których zwalcza się pryszczarka namalinka łodygowego, ogranicza się jednocześnie motyle przeziernika. Podczas zwalczania pryszczarka namalinka łodygowego oraz przeziernika malinowa należy tak opryskiwać, aby pokryć cieczą roboczą dolną część pędów, gdzie siadają owady dorosłe szkodników i samice składają jaja. Do tego celu najbardziej przydatny jest opryskiwacz z pomocniczym strumieniem powietrza, który powoduje zawirowania i przedmuchiwanie łanu malin.

Małgorzata Kołaczyńska-Janicka