Obowiązkowe ubezpieczenia upraw rolnych

Warto czy nie warto?
Pytanie w zasadzie bezprzedmiotowe, ponieważ od 1 lipca 2008 są to ubezpieczenia obowiązkowe, czyli rodzaj przymusu.
Ubezpieczenia są dotowane i zostały wprowadzone również na wniosek samych rolników.
Z udziałem środków budżetowych tworzony jest system powszechnych ubezpieczeń rolniczych mających na celu ochronę większej liczby rolników przed skutkami niekorzystnych zjawisk klimatycznych.
Odszkodowania w żadnym razie nie mogą generować dochodu. Mają rekompensować straty, niezawinione przez rolników, powstałe w uprawach w wyniku niekorzystnych zjawisk klimatycznych o charakterze klęski.

Kto ma obowiązek ubezpieczenia upraw rolnych?
Od 1 lipca 2008 r. rolnik, który w roku poprzedzającym uzyskał płatności bezpośrednie do gruntów rolnych w rozumieniu przepisów o płatnościach do gruntów rolnych i oddzielnej płatności cukrowej, ma obowiązek ubezpieczenia co najmniej 50% powierzchni upraw wymienionych w ustawie o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich.

Jakie terminy obowiązują w 2008 i 2009 roku?
Obowiązuje okres od 1 lipca 2008 do 30 czerwca 2009. Ubezpieczenie normalnie zawierane jest na 12 miesięcy, ale okres ochrony plonu głównego (tylko plon główny podlega ochronie) przez towarzystwo ubezpieczeniowe zawiera się między terminem od wysiania (wysadzenia) do zbioru z pola.

Przykład:
gdyby ktoś właśnie teraz ubezpieczył kukurydzę, ziemniaki, buraki i byłoby to 50% obszaru, a umowa byłaby zawarta do daty 30 czerwca 2009 to warunek ubezpieczenia byłby spełniony, ale ochrona towarzystwa ubezpieczeniowego skończyłaby się dla kukurydzy najpóźniej 15 listopada 2008, a dla ziemniaków i buraków odpowiednio wcześniej. Dokument (umowa) byłby, dla celów kontroli, ważny do 30 czerwca 2009, ale nie oznacza to, że posiana 25 kwietnia 2009 kukurydza byłaby ubezpieczona do 30 czerwca 2009. Potrzebny byłby nowy wniosek. Możemy ubezpieczać rzepak i zboża ozime do zbioru w roku 2009 np. z terminem początkowym od 1 września 2008 lub później, ale nie później niż 1 grudnia (jeżeli chcemy wybrać ryzyko od złego przezimowania) lub w dowolnym okresie od 1 lipca 2008 do 30 czerwca 2009 jeżeli wybierzemy inny typ ryzyka, a zboża jare, ziemniaki, buraki na wiosnę po zasiewach. W ustawie napisane jest „w okresie od 1 lipca do 30 czerwca 2009″ rolnik ma obowiązek ubezpieczyć 50% obszaru zajętego pod wskazanymi w ustawie gatunkami. Tylko w roku 2008 jest możliwość zawarcia umowy na okres krótszy od 12 miesięcy czyli od daty podpisania umowy do 30 czerwca 2009. Nie ma sensu ubezpieczenia zbóż czy rzepaku, które będą zbierane w lipcu i sierpniu 2008, chociaż taka umowa zawarta do daty 30 czerwca 2009 byłaby również spełnieniem warunku.

Które uprawy podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu?
Tylko te, które zostały wymienione w ustawie (Dz. U. Nr 225 poz. 1488) mianowicie: zboża, kukurydza (na ziarno i na silos), rzepak, rzepik, rośliny strączkowe, buraki cukrowe, ziemniaki, tytoń, chmiel, warzywa, krzewy i drzewa owocowe, truskawki.

Kiedy warunek 50% powierzchni upraw jest spełniony?
Obszar upraw ustala się w taki sam sposób jak przy dopłatach obszarowych. Sumujemy wszystkie działki rolne zajęte pod uprawy wymienione w ustawie należące do rolnika, bez względu na ich położenie. Przy ustalaniu wymaganego 50% obszaru pomocna może być kserokopia wniosku o dopłaty obszarowe (powierzchnia pól).

Przykład 1:
gospodarstwo ma obszar użytków rolnych 15 ha, ale wymienione w ustawie rośliny są (będą) uprawiane tylko na 3 działkach rolnych: I działka pszenica 3,25 ha, II działka jęczmień jary 1,36 ha, III działka rolna ziemniaki 1,73 ha. Łączna powierzchnia zajęta pod rośliny podlegające ubezpieczeniu wynosi 6,34 ha (3,25+1,36+1,73) zatem 50% wynosi 3,17 ha. W tym przykładzie można ubezpieczyć tylko pszenicę (pole 3,25 ha), ale będzie to 51,26%. Nie można dzielić działek rolnych i nie można w sytuacji, gdy rolnik uprawia ten sam gatunek na kilku działkach rolnych ubezpieczyć tylko wybranej działki. Nie ma też przeszkód, aby zgłosić do ubezpieczenia całość, czyli 6,34 ha.

Przykład 2:
gdyby w tym gospodarstwie na dwóch działkach I – 3,25 ha, II – 1,36 ha była uprawiana pszenica a na trzeciej III -1,73 ha ziemniaki to rolnik musiałby zgłosić do obowiązkowego ubezpieczenie 4,61 ha (3,25+1,36) czyli 72,71% obszaru zajętego pod uprawę roślin wymienionych w ustawie. Zatem w wielu przypadkach nie będzie możliwe zgłoszenie do ubezpieczenia dokładnie 50%.

Co to jest Franszyza?
Jest to procentowo określony poziom strat wyłączony spod odpowiedzialności towarzystwa ubezpieczeniowego. Dotychczas dla wszystkich upraw była to wartość 30% a oznacza to, że gdy podczas likwidacji szkody poziom strat zostanie oszacowany na 29,5% nie dostaniemy żadnego odszkodowania, a jak na 30 % to likwidator będzie wyceniał całe 30%. Nowelizacja ustawy z 26 czerwca 2008 wprowadziła korzystne zmiany w tym zakresie. Obecnie wyłączenie dla wszystkich ryzyk oprócz suszy wynosi 10%. Dla suszy 25%.

Udział własny rolnika
Jest to procent o jaki zmniejszane jest odszkodowanie. Według dotychczasowych przepisów było aż 20%. Nowelizacja ustawy z 26 czerwca 2008 obniża udział własny do 10%.

Taryfa
Jest podawana w procentach i służy do wyliczenia podstawowej składki. Przy ubezpieczeniach dotowanych maksymalną taryfą uprawniającą do dotacji jest 6%. Obecnie obowiązujące taryfy przy obowiązkowych dotowanych ubezpieczeniach upraw rolnych wynoszą: dla zbóż, kukurydzy, rzepaku jarego, rzepiku, ziemniaków, buraków cukrowych taryfa wynosi 3,5%. Dla rzepaku ozimego, roślin strączkowych, warzyw, krzewów i drzew owocowych, truskawek, tytoniu, chmielu taryfa wynosi 5%. W przypadku gdy towarzystwo zaproponuje wyższe taryfy ale nie przekraczające 6% dotacje przysługują do poziomu podanego wyżej. Przy taryfach wyższych aniżeli 6% dotacje nie przysługują. Rolnik, który zawarłby umowę z towarzystwem z taryfą np. 6,1% musi się liczyć z tym, że warunek ubezpieczenia spełni ale zapłaci pełną składkę bez dotacji.

Dotacje do składki
Określona w procentach część składki pokryta z dotacji państwowych. Obecnie do wszystkich upraw wymienionych w ustawie dotacja do składki wynosi 50%.

Jak wstępnie oszacować wysokość składki z działki rolnej?
Jeżeli ubezpieczamy tak jak w przykładzie podanym wyżej 3,25 ha pszenicy z plonem 60dt i ceną 65zł/dt to suma ubezpieczeniowa z działki wyniesie 12675zł a pełna składka 443,62 zł (12675 x 3.5% – taryfa dla zbóż) Jest to wysokość składki przed obniżkami stosowanymi przez towarzystwo ubezpieczeniowe (obniżka za jednorazową wpłatę 5%, obniżka za posiadanie w tym samym towarzystwie OC rolników) czyli 443,62 minus 22,18 zł (jednorazowa wpłata) i składka po zastosowaniu obniżki wyniesie 421,44zł z tego 50% dotacja 210,72zł a różnicę 210,72 zł zapłaci rolnik , co przy 3,25 ha wyniesie około 65 zł do hektara pszenicy. Jeżeli jedynym ryzykiem byłaby susza to obecnie przy 25% wyłączeniu i 10% udziale własnym, szkodzie likwidowanej tuż przed zbiorami i cenie rynkowej pszenicy 65zł/dt, wartość odszkodowania powinna znaleźć się w przedziale 2300-2600zł do całej działki. Przy stosowaniu dotychczasowych przepisów przy stracie 25% rolnik nie dostałby żadnego odszkodowania.

Przedmiot, początek i koniec odpowiedzialności
Przedmiotem ubezpieczenia jest tylko plon główny np. przy zbożach nasiona, przy burakach – korzenie, przy kukurydzy na silos cała roślina z kolbami, w kukurydzy na ziarno nasiona, przy warzywach część jadalna rośliny. Początek odpowiedzialności zależy od rodzaju ryzyka i tak:

od powodzi i suszy ochrona po upływie 30 dni od dnia zawarcia umowy , ale przy suszy nie wcześniej niż od 1 kwietnia
od gradu i przymrozków wiosennych po upływie 14 dni od dnia zawarcia umowy, ale nie wcześniej (przymrozki) niż od dnia 15 kwietnia (poprzednio była to data 1 maja)
ujemne skutki przezimowania od dnia zawarcia umowy z tym, że taka umowa powinna być zawarta do 1 grudnia.

Generalnie koniec odpowiedzialności wyznaczony jest datą zbioru plonu z pola, ale są szczególne przypadki gdy dzieje się to wcześniej aniżeli faktyczny zbiór w gospodarstwie:

z upływem okresu określonego w polisie
gdy wyczerpie się suma ubezpieczeniowa
wystąpi szkoda całkowita (plantacja do zaorania)
zbiór kukurydzy na ziarno po dacie 15 listopada
zbiór kukurydzy na silos po dacie 31 października
po 30 kwietnia w przypadku szkód będących następstwem ujemnych skutków przezimowania
po 30 czerwca w przypadku szkód będących następstwem przymrozków wiosennych
po 30 września w przypadku szkód spowodowanych przez suszę.

Umowa Ubezpieczenia
Zawierana jest na pisemny wniosek rolnika na okres 12 miesięcy. Przed zawarciem umowy rolnik ma obowiązek na żądanie Towarzystwa Ubezpieczeniowego udostępnić do lustracji ubezpieczaną plantację. Rolnik nie ma obowiązku, ale we własnym interesie powinien skonsultować z przedstawicielem towarzystwa podane sumy ubezpieczeniowe i dokładnie przeczytać umowę przed podpisaniem.

Kary:
za niedopełnienie obowiązku pewnym rodzajem kary jest obowiązek wniesienia opłaty wysokości 2 EURO od hektara na rzecz tej gminy, w której znajduje się miejsce zamieszkania rolnika lub siedziba.

Opłaty nie będzie musiał wnosić rolnik, który uzyska pisemną odmowę zawarcia umowy z dwóch towarzystw spośród tych, które zawarły z Ministrem Rolnictwa umowę na dotowane ubezpieczenia obowiązkowe np. zaproponują taryfy wyższe od 6 % lub skończy się limit na dotowane ubezpieczenia.

Źródła: Dz. U. Nr 150 poz. 1249 z 2005 r.; Dz. U. z 2006 r. Nr 120 poz. 825 i Nr 157 poz. 1119; Dz. U. z 2007 r. Nr 49 poz. 328 oraz Dz. U. z 2008 r. Nr 145 poz. 918, Nr 210 poz. 1326 i Nr 225 poz. 1488.