Intensywny ale bezpieczny odchów prosiąt

W odchowie prosiąt dąży się do uzyskania jak najliczniejszych miotów żywo urodzonych zwierząt o masie ciała, co najmniej 1,3 kg, zaś przy odsadzeniu w 28 dniu życia masa ich powinna wynosić przynajmniej 8,0 kg.

Najważniejszym celem żywienia prosiąt jest odchowanie zdrowych i zdolnych do efektywnego tuczu lub reprodukcji zwierząt. Dotyczy to przede wszystkim okresu okołoodsadzeniowego, a więc przyuczenie prosiąt do pobierania pasz stałych jeszcze przy maciorze, a po odsadzeniu, gdy prosiętom zabraknie mleka matki, do korzystania z pasz stałych. Nowonarodzone prosięta dla prawidłowego rozwoju wymagają odpowiedniej ilości siary w ciągu kilku godzin po urodzeniu, a następnie odpowiedniej ilości mleka, przynajmniej przez pierwsze 3-4 dni życia. Siara, a później mleko są podstawowym pokarmem dla prosiąt w okresie ssania. Ilość i jakość siary oraz mleka decydują o wynikach odchowu prosiąt. To zaś w znacznym stopniu zdeterminowane jest żywieniem lochy. Dobrodziejstwo siary i mleka doceniają hodowcy świń, szczególnie przy niskiej mleczności lub zejściu śmiertelnym lochy podczas lub po porodzie. Jeśli w tym czasie są inne lochy karmiące, tzw. mamki, to należy urodzone prosięta do niej przystawić. W przypadku braku innej lochy karmiącej siarą (mlekiem) zaleca się podawanie noworodkom pójło sporządzone ze specjalnie przygotowanych preparatów mlekozastępczych dla prosiąt np. Pigmilk. Przygotowane pójło należy skarmiać w temperaturze 40oC. Prosięta w tym czasie muszą mieć zapewniony swobodny dostęp do wody pitnej. Takie „odpajanie” prosiąt jest oczywiście postępowaniem awaryjnym i stosowane w ograniczonym zakresie. Natomiast już od 5-6 dnia życia należy prosiętom podawać granulat typu Prestarter.

W normalnych warunkach porodu i karmienia prosiąt przy matce, powinno się w miarę możliwości jak najszybciej rozpocząć dokarmianie paszami o najwyższej jakości. Wiąże się to z racjonalnym wykorzystaniem loch w okresie laktacji oraz przyzwyczajeniem prosiąt do przyszłego korzystania wyłącznie z pasz stałych. Pierwsze mieszanki dla prosiąt powinny być wysokostrawne i łatwo przyswajalne. Przewód pokarmowy znajduje się w stadium intensywnego rozwoju i dojrzewania do przejęcia funkcji trawienia pasz stałych, zawierających surowce roślinne. Dokarmianie prosiąt powinno się rozpocząć już po pierwszym, a najpóźniej po 2 tygodniu życia. Mieszanki na okres dokarmiania powinny zawierać komponenty o wysokiej strawności oraz skrobię poddaną zabiegom hydrotermicznym. W celu zachęcenia prosiąt do pobierania często stosowane są dodatki smakowo-zapachowe. Mieszanki powinny zawierać różne dodatki stymulujące równowagę mikrobiologiczną w przewodzie pokarmowym. Pasza musi być świeża, a korytka lub automaty powinny być utrzymywane w największej czystości. Prosięta muszą mieć stały dostęp do świeżej i czystej wody o odpowiedniej temperaturze.

Prosięta między urodzeniem a odsadzeniem przyrastają średnio 180-240 g/dziennie, zaś po odsadzeniu do 56 dnia życia około 250-300g. Dlatego, żywienie wcześnie odsadzonych prosiąt jest bardzo ważnym i trudnym etapem w produkcji trzody chlewnej. Masa prosiąt odsadzonych w relacji do wieku jest istotnym czynnikiem wpływającym na łagodne przejście z żywienia mlekiem lochy na pasze stałe. Zaleca się, aby w 28 dniu życia prosięta ważyły około 7-8 kg. W niektórych fermach osiągają nawet do 9,0 kg. Po odsadzeniu należy zmieniać skład i wartość pokarmową mieszanek stosownie do wieku i zdolności trawiennych prosiąt. Mieszanki na okres poodsadzeniowy powinny bazować na dobrej jakości komponentach, takich jak ziarna zbóż poddawane różnym procesom technologicznym mleko odtłuszczone w proszku, mączka rybna i tłuszcze. W późniejszym okresie koncentracja składników pokarmowych powinna być zmniejszona a mieszanki mogą zawierać nie poddawane już obróbce termoplastycznej ziarna zbóż oraz stosować można surowce wysokobiałkowe pochodzenia roślinnego.

W pierwszych 7-14 dniach życia prosięta przystosowane są do pobrania i wykorzystania składników pokarmowych mleka. W tym okresie aktywne są przede wszystkim enzymy trawiące składniki mleka. W następnym okresie 2-3 tygodni od urodzenia następuje rozwój aktywności pozostałych enzymów, które trawić mogą składniki odżywcze pasz stałych.

Ten okres w żywieniu prosiąt jest bardzo ważny. Jeśli nie rozpocznie się dokarmiania, to po odsadzeniu wystąpią znaczne problemy zdrowotne, związane z dostosowaniem przewodu pokarmowego do pobierania i wykorzystania składników pokarmowych paszy stałej. Przewiduje się, że prosięta w 3 tygodniu życia pobierają średnio dziennie około 80-100 g mieszanki typu Prestarter, zaś w 4 tygodniu już 200-250 g.

Do najważniejszych czynników żywieniowych mających wpływ na odchów prosiąt zaliczyć należy przede wszystkim wartość pokarmową paszy, a więc:

  • poziom energii oraz rodzaj pasz energetycznych,
  • zawartość białka i niektórych aminokwasów, zwłaszcza egzogennych,
  • poziom i dostępność makro- i mikroelementów,
  • strawność surowców paszy,
  • zawartość i biologiczna użyteczność witamin,
  • zastosowanie ekologicznie bezpiecznych dodatków paszowych,
  • dodatki paszowe zapewniające stabilną pracę mikroflory jelit.

Oprócz tego uwzględnić należy intensywność, technikę i higienę żywienia prosiąt:

  • sposób żywienia i dawkowania pasz: do woli lub też restrykcyjny,
  • odpowiednia temperatura i wentylacja w odchowalni,
  • przeciwdziałanie występowaniu substancji przeciw odżywczych, mikotoksyn, dioksyn i innych zanieczyszczeń.

U prosiąt w okresie odsadzenia występuje silny stres, który wpływa na zmniejszenie aktywności żołądka. Z reguły chorują osobniki najsilniejsze i pobierające najwięcej paszy. Czynnikami predysponującymi są: wysokie pobranie paszy po odsadzeniu, niezbilansowane mieszanki, zbyt późne przyuczanie do pobierania paszy stałej, ograniczony dostęp do wody, nagłe zmiany paszy, niepokojenie zwierząt oraz nadmierne zagęszczenie w kojcu oraz brak niektórych dodatków paszowych. Do najczęściej w tym okresie zalecanych dodatków paszowych należą probiotyki, prebiotyki oraz ich mieszanina jako synbiotyki, kwasy organiczne i ich sole oraz zioła i sporządzane z nich wyciągi wodno-alkoholowe lub olejki eteryczne.

Po odsadzeniu prosięta czy też później już warchlaki powinny być żywione w sposób umożliwiający szybki wzrost i rozwój, zapewniający w późniejszym okresie szybkie tempo odkładania białka. Do najczęściej stosowanych środków żywienia wymienia się jęczmień, pszenicę, pszenżyto, poekstrakcyjną śrutę sojową, mączkę rybną, olej sojowy, suszoną serwatkę, syntetyczną lizynę i metioninę, pasze mineralne i preparaty zakwaszające. W celu zapewnienia właściwego tempa wzrostu zaleca się stosowanie mieszanek zawierających przynajmniej 13 MJ EM w 1 kg mieszanki. Zapewnienie dodatku tłuszczu wpływa korzystnie na wartość energetyczną i walory smakowe mieszanek.

Wiele obecnie spotykanych na rynku mieszanek typu Prestarter zawiera około 18% wysokiej jakości białka, gdzie skład aminokwasowy zbliżony jest do tzw. białka idealnego. W przeciągu kilku lat producenci pasz zmniejszyli zawartość białka ogólnego w mieszankach dla prosiąt. Jest to podyktowane zarówno ze względu na jego właściwości buforowe, jak też i na nadmierne wydalanie azotu do środowiska oraz możliwość pojawienia się biegunek. Poziom lizyny w tym okresie wynoszący 1,1 – 1,2% jest wymagany dla osiągnięcia właściwego tempa wzrostu. Stosunek lizyny do metioniny z cystyną, treoniny i tryptofanu powinien kształtować się jak 100:60:65:18. W mieszankach wymagana jest odpowiednia ilość wszystkich niezbędnych witamin. Mieszanki muszą zawierać odpowiedni poziom makro- i mikroelementów. Z uwagi na lepsze wykorzystanie fosforu oraz niektórych mikroelementów stosowanie fitazy może być cennym elementem programu żywieniowego. Wiele firm paszowych propaguje takie postępowanie, komponując mieszanki paszowe z udziałem fitazy mikrobiologicznej.

Stosując odpowiedni program dokarmiania prosiąt „Prestarterem” podczas laktacji oraz dobre mieszanki pełnodawkowe typu „Starter” po odsadzeniu można prowadzić intensywny odchów prosiąt z jednoczesnym wykorzystaniem proekologicznych dodatków paszowych, a tym samym osiągać pożądaną produkcję zdrowych prosiąt w licznych (10-12 sztuk) miotach.

Skrót artykułu -” Intensywny ale bezpieczny odchów prosiąt”
Profesor Eugeniusz R. Grela (Instytut Żywienia Zwierząt AR w Lublinie);
Redakcja – Anna Rogowska